mi. Już w roku 1863, jeden z właścicieli w gubernii Besarabskiej, powiecie Sorockim, urządził ta-
3) sprzedawać części, nie większe nad trzysta dziesięcin, prywatnym nabywcom po dziesięć rubli dziesięcinę, a wypłaty rozłożyć na lat dziesięć.
A. W. Wereszczagin, przybywszy na Kaukaz w 1868 roku, jako pełnomocnik kilku kapitalistów moskiewskich, którzy nabyli ziemię na prawach, oznaczonych punktem trzecim, pozostawał tam bez przerwy, dotykając się zblizka sprawy kolonizacyi wybrzeża morza Czarnego. Dla tego sprawozdanie jego obudziło wielkie zajęcie, a przecież ograniczało się ono tylko na wyliczeniu błędów administracyi Kaukazu, tak względem osadników, jak i względem nabywców, którzy włożyli znaczny kapitał w kupno ziemi. Jedne komisye zmieniały drugie, waląc to, co poprzednio wzniesiono. Według opowiadania p. Wereszczagina, 46 osób, służących w okręgu Czarnomorskim (w tej liczbie partya geometrów, starszych i młodszych mierników do rozgraniczania) przez osiemnaście lat kosztowało skarb 1,120,000 rb., i przez ten czas osiadło tam 15,000 dusz; z tych 700 w Anapie i Noworosyjsku, a ludności wiejskiej tylko 8000, znajdującej się w nader smutnem położeniu, o czem świadczy 750,000 rb. długu państwowego, jaki na niej ciąży. Takich cyfr i faktów Wereszczagin cytuje dużo; niepodobna między nimi pominąć i tak wielkiego faktu, jak rozgraniczanie. Dopełniane ono jest tak źle, że do tej pory nikt z nabywców ziemi nie zna dokładnie granic swej własności i na posiadanie jej nie ma odpowiedniego dokumentu. Jeden z mandatów Wereszczagina, odebrawszy plan i rozgraniczenie nabytej części, potwierdzone i podpisane przez centralne władze Kaukazu, usiłował takową objąć w swoje posiadanie. Lecz pokazało się, że las orzechowy, znajdujący się tam, wycięty; wprawdzie wyrobiony ma-
