Strona:Janusz Dmochowski - O kółkach i spółkach rolniczych.pdf/56

brania jeneraluego. Rachunki wolno przeglądać tylko stowarzyszonym, a zarobek stowarzyszonego jest trzy razy taki, jak najemnika. Wszystkie komory mają takie artiele, a wysokie ceny, jakie stawiają za swoją pracę, powodowały nawet skargi delegatów niemieckich. Artiele do ładowania statków, przeważnie w rękach pośredników będące, są wystawione na straszny wyzysk: człowiek, zarabiający rubla dziennie, musi dźwigać ciężar dziesięciopudowy dwa i pół kilometra, bez możności zdjęcia go z siebie. W Rybińsku pośrednik zabiera dwie trzecie zarobku, co nawet czasem bywa powodem rozruchów. Ponieważ dowiedzionem jest, że byt robotnika jest dużo lepszy w artieli, niż pracującego na siebie, przeto należałoby usuwać przeszkody do zawiązywania się w artiel, a temi są: brak organizacyi kredytowej i brak stanowiska prawnego.
 Po zniesieniu poddaństwa cała postępowa młodzież rosyjska starała się pracować nad rozwojem umysłowym ludu i podniesieniem jego dobrobytu, a ponieważ to były czasy, kiedy Schultze z Delitsch urządzał już kooperatywy w Niemczech, przeto pozornie słusznie mniemano, że na tle artieli przyjmą się one z łatwością i w Rosyi; zobaczymy jednak, w jak wielkim byli błędzie. Kooperatywy na zachodzie Europy powstawały na skutek przekonania, że system gospodarczy drobnej własności nie jest wystarczający, a wynikiem tego przekonania był pewnik, że działających oddzielnie trzeba