Strona:Janusz Dmochowski - O kółkach i spółkach rolniczych.pdf/55

poważniejszych artieli należą używane do obsługi i budowy statków, których już w roku 1880 po rzekach rosyjskich pływało 3300 różnej wielkości; robotnik może tu zarobić 25 rb. miesięcznie, ale, jak wszędzie, tak i tu jest przez lichwiarzy wyzyskiwany. Sławna fabryka Morozowa, w Orjechowie Zujewie, spławia rocznie po Klaźmie pół miliona pudów towarów i płaci od puda 12 do 15 kopiejek, z czego artiel dostaje 6 do siedmiu, resztę zarabia pośrednik.
 Artiele giełdowe powstały w Petersburgu i Moskwie dla obsługi komór, wielkich domów kupieckich i t. p. Są one pod nadzorem giełdy, która od nich wymaga złożenia kaucyi i ustanowienia stałej taksy, dla zabezpieczenia od wyzysku. Wyrobiły one sobie rodzaj monopolu, utrudniającego tworzenie się nowych, i dlatego są bardzo duże zarobki, a przybywający do artieli musi dać wkupne, niekiedy do tysiąca rb. wynoszące. Miejsce w artieli w Moskwie można sprzedać, a czasami płacą za to do dwu tysięcy rubli. Zawiązywanie nowej artieli jest wtenczas dozwolone, kiedy dwudziestu kupców poręcza, że jej da zajęcie; musi ona mieć najmniej dwudziestu pięciu członków, dających po dwieście rb. kaucyi, która stopniowo musi być powiększana do tysiąca rubli. Cztery razy do roku artiel się zbiera dla podziału zysków i wybierania urzędników, a mianowicie starszyny i jego pomocnika, pisarza i kucharza. Starszyna ma prawo karania, a od wyroku jego można apelować do ze-