Strona:Jan Kochanowski książę poetów polskich.djvu/08

Józef Przyborowski, Stanisław Przyłęcki, Jan Rymarkiewicz, Stanisław Sidlecki, hr. Stanisław Tarnowski, Lucyan Tatomir itp. bio- i monografiści.
 Z pomiędzy nich najdokładniéj ci ocenili Kochanowskiego, którzy poznali starożytny klasycyzm. Nadto przytoczeni badacze bardziéj, aniżeli ich poprzednicy, uważali na współczesne Kochanowskiemu tło historyczne, na którém występuje refleks tego poety. Istotnie historya literatury powinna w parze chodzić z historyą polityczną, jako téż socyalną, aby okazać, jak równoczesne wypadki odbiły się w pismach autorów. Historya literatury i hostorya polityczna jako téż socyalna, uzupełniają się nawzajem; jedna zabarwia drugą, a obie składają się na pełniejszy obraz całości. Mimo to w bio- i monografiach wyżéj wymienionych pisarzy niekiedy razi brak jednolitości obrazu; ten brak pochodzi głównie z niedostatecznéj charakterystyki etycznych i psychicznych Kochanowskiego przymiotów. Aby ten niedobór uzupełnić, należy kilkakrotnie rozczytać się w pismach, w których poeta swoję duszę odsłonił przez umysłowym wzrokiem czytelnika. Tym sposobem z Kochanowskiego utworów można wskrzesić moralną fizyognomią poety, którego posągowa postać przenika nas podziwem, gdyż w niéj najpiękniejsze przymioty polskiego na harmonijną złożyły się całość. Wśród zdemoralizowanego skrajną wybujałością protestancką społeczeństwa polskiego, Kochanowski korzystnie odznaczał się nieskazitelną prawością, uczciwością i zacnością, którą tchną jego wylewy poetyczne, proste jak zapiski zwyczajnego człowieka, a wzniosłe jak myśli szczytnego mędrca. Kochanowski z czytającą publicznością chętnie dzielił się uczuciami, jakiemi pałał, gdyż był podobny do tego mędrca cnotliwego, pragnącego miészkać w szklanym domu, aby każdy mógł bez trudności kontrolować jego przykładny żywot. Sądzę, że czerpiąc z pism Kochanowskiego, z jednéj strony mogę dodaćjaką odrobinę do jego charakterystyki, a z drugiéj strony zdołam (oczywiście bez polemiki) usunąć to lub owe powierzchowne o nim zdanie.