Doskonale czuję, że Kochanowski nie potrzebuje pochwał, bo go chwalą jego pisma, po katolicku uwielbiające Pana Boga i rozsławiające Ojczyznę polską. Kochanowski, to siéwca zdrowego ziarna, dotąd wydającego obfite żniwo; mimo to chcę piórem i drukiem wznowić pamięć o nim, aby uroczystość na jego cześć nie minęła przelotnie. Ileż to utworów poetycznych w przeciągu ostatnich trzech wieków wyszło z mody, przeżyło się, a nawet tak utonęło w oceanie zapomnienia, że dziś trzeba śladu ich efemerycznéj wziętości szukać po zapylonych gazetach i katalogach. Tymczasem poetyczna Kochanowskiego produkcya nie zgrzybiała, a nawet nie przestarzała się; zawsze świeża celuje siłą atrakcyjną i niezaprzeną potęgą, zdolną i dziś w czytelniku takie wzbudzić zajęcie, jakie przed trzema wiekami wzniecała. Zkąd pochodziła trwałość wziętości pism naszego poety? Oto ztąd, że Kochanowski, przejęty wiarą świętą, głęboko wniknął w ducha narodu polskiego. Sam zerwał się do tego, do czego potrzeba kilku pokoleń; mimo to każdy jego utwór jest doskonały i z tego powodu posiada piérwiastek doczesnéj, czyli względnéj, ziemskiéj nieśmiertelności: taki pierwiastek skutecznie się opiéra niszczącéj prawicy czasu i obdarza poemat wdziękiem, nad którym i następujące pokolenia się unoszą. Kochanowski wytworzył nowoczesną poezyą narodową i wskazał inny tór, jaki dotąd jéj służy. Za to gwiazda jego sławy póty będzie błyszczała, póki między nami nie zatrze się ostatni ślad wytwornego w poezyi gustu, bo dopiéro Kochanowski nadał jéj tę strojność, którą się i teraz szczyci. Kochanowski zdobył się na nowy styl poetyczny, odpowiédni nowym wymaganiom czasu; w XVItém stóleciu skonał w poetycznym artyźmie polski prąd średniowieczny, który Kochanowski zastąpił prądem dotąd w nim panującym. W téj mierze geniusz nie uniósł naszego poety ani za daleko ani za wysoko; ten wieszcz rozpoczął nową erę w uprawie poezyi polskiéj. Pisząc żywot Kochanowskiego należy trzymać się chronologii, bo to nić przewodnia, biografii zapewniająca ład przejrzysty, gdy
