idee Europejskie zostały przeniesione przez Baktrę aż na wschód daleki, to znów tą lub podobnemi drogami idee Azyjatyckie znajdowały wstęp do Europy.
Na początku wiarogodnéj tradycyi znajdujemy, że panami handlu na morzu Śródziemnem byli Fenicyjanie. Europa była jeszcze barbarzyńską. Na saméj krawędzi cywilizacyi azyjatyckiéj Trakowie tatuowali się i krajali swych nieprzyjaciół; na drugiéj kończynie lądu Brytowie pędzlowali sobie ciała ochrą i urzetem. Spółczesne rzeźby egipskie przedstawiają Europejczyków ubranych w skóry na podobieństwo dzikich. Fenicyjanie posiadali instynkt do osiedlania się wszędzie na wyspach i wybrzeżach, a tym sposobom na długo utrzymali panowanie nad morzem. Z kolei wstąpiła w Greków chętka szukania przygód. W 1250 opłynąwszy Euxyn dali oni temat do mytu o wyprawie Argonautów oraz stworzyli zyskowny handel złotem, suszonemi rybami i zbożem. Nakażdém wybrzeżu porywali mężczyzn, kobiety i dzieci, używając ich za przedmiot znacznego handlu niewolniczego, którego szczątki przechowały się do naszych czasów w sprzedaży kobiet czerkieskich. Minos król Krety, spróbował powściągnąć tę pirateryją. Usiłowania jego do zdobycia panowania nad morzem Śródziemnem były naśladowane kolejno przez Lidyjczyków, Traków, Rodyjczyków; ci ostatni byli wynalazcami pierwszego kodeksu morskiego, który następnie został do prawa Rzymskiego wcielonym. Sposób w jaki wzajemnie się rugowali mieszkańcy tych i innych miast wskazuje, od jak błahych okoliczności zależało panowanie nad wschodnim wodozbiorem. Tymczasem marynarze Tyryjscy cichaczem wypływali po za Słupy Herkulesa, zwiedzając wyspy Kanaryjskie i Azorskie, przywożąc cynę z wysp Brytańskich. Przedsiębrali oni wszelkie środki ostrożności, by zachować sekret przy sobie. Zuchwali Grecy śledzili tych tajemniczych żeglarzy krok za krokiem, lecz za czasów Homera ograniczali się oni tylko na znajomości wód wschodnich, tak że Italija — rzecby można — była dla nich ziemią nie znaną. Najprzód Focejczykowie zwiedzili bassen zachodni; ich osadnicy wybudowali Marsyliję. Nareszcie Samijczyk Koleusz wszedł przez groźną cieśninę Herkulesa na morze okalające t. j. na Ocean Atlantycki. Pierwsze miasta kolonijalne nabywają niemałego znaczenia: obsiadły one cały brzeg od Synopy do Saguntu i służyły niegdyś za składy handlowe, za ogniska bogactwa. W czasach najdawniejszych kupiec był sam kapitanem okrętu, i sprzedawał swe towary wszędzie, dokąd przybył, więcéj dającemu. Pierwotny handel zyskowny obejmował właściwie: niewolników, produkty mineralne i wy-
