roby rękodzielnicze; ponieważ rozwijał się w kierunku równoleżników, więc płody rolnicze niewiele się różniły, a potrzeby ludności były jednakowe. Lecz z Kassyterydów przywożono cynę, od Bałtyku bursztyn, towary farbowane i wyroby metaliczne z Syryi. Gdziekolwiek skupiał się handel taki, wnet rozwijały się nasiona smaku i umysłowości. Tak, Etruskowie, którzy mieli w swém ręku handel bursztynem przez Germaniją, pozostawili wiele zabytków zamiłowania swego do sztuki. Chociaż tajemniczy, przecież nie był to zapewne lud ciemny, jak przypuszczał jeden z wielkich dzisiejszych pisarzy, jeśli sądzić mamy po tych wdzięcznych zabytkach.
Do wpływu odkryć geograficznych przyłączył się rozwój odkryć krytycyzmu filozoficznego. Jużeśmy zauważyli, iż umysłowość grecka, wkrótce po pierwszéj olimpijadzie, rozszerzała się szybko. Jak tylko człowiek dosięgnie pewnego stopnia w rozwoju umysłowym, nie zadowoli się pierwéj, aż zastosuje zdobyte zasady do wypadków dawnych. Doświadczenie uczy go, iż bieg świata dziś jest ten sam, jakim był wczoraj, uwierzy więc bez wahania, że takim samym zostanie i na jutro. Nie zechce on widzieć żadnéj szczerby w mechanizmie historyi; nie zadowoli się ślepą wiarą, lecz domaga się takich samych rękojmi dla faktów dawnych, jakich żąda przy fakcie nowym. Przed obliczem historyi, mytologija utrzymać się nie może.
Działanie téj zasady jest widoczne we wszystkich kierunkach w literaturze greckiéj od daty wzmiankowanéj i to nawet tém silniej, im czas jest późniejszy. Umysł narodowy wstydził się co raz bardziéj baśni, którym wierzył w dzieciństwie. Z legend jedne zmieniono na allegoryjne, drugie przerobiono, inne odrzucono. Wielcy tragicy przyjmują myty w całości, lecz usuwają z nich pewne szczegóły; niektórzy poeci przekształcają lub allegoryzują je, inni używają ich jako ornamentów, jako wdzięczne ozdoby. Widocznie pomiędzy klassami wykształconą a prostaczą następuje rozbrat, i najlepsi ludzie swojego czasu widzą się w konieczności albo całkowicie przekazać ulubione fikcyje klassom niższym, albo téż zastąpić je czémsiś stosowniejszém. Takie kruszenie rzeczy świętych nie napotykało jednak wcale powszechnéj pochwały w Atenach nawet, chociaż tak wiele osób w tém mieście doszło już do owego stopnia rozwoju umysłowego, na którym niepodobna było pogodzić się z wiarą ludową. Próbowały one zmusić siebie same do wierzenia, że jest koniecznie coś prawdziwego w tém, w co wierzyło tylu wielkich i cnotliwych ludzi dawniejszych, co było za dobre uznawaném przez
