Krościenko. Licha mieścina, 1300 przeszło mieszkańców. Ubogie zabudowania rozrzucone po obu brzegach Dunajca. Okolica mniéj piękna, zamknięta; ciasna przestrzeń otoczona zewsząd lesistemi górami, na maleńkim ogranicza się widnokręgu. Miasteczko Krościenko ma szkołę trywialną, i źródło wody mineralnéj[1].
Herb miasta: baran z chorągwią. Nazwa Krościenko ma pochodzić od tak zwanego koszyka na garnki, albowiem garncarze Rusini, podług podania mieli być piérwszemi, którzy po zniszczeniu okolicy przez Tatarów w miejscu tém osiedli.
Na drugiéj stronie Dunajca, przy brzegu, leży wielki kamień, wokoło którego bije źródło. Do tego kamienia jest przywiązana powieść, że na nim św. Kunegunda z Węgier przypłynęła i spisała po nim swoją laską dotąd nieodczytane głoski. Za miasteczkiem wznoszą się wysokie góry Pieniny; na jednéj niezmiernie stroméj skale, popod którą płynie Dunajec, pokazują szczątki murów z zamku św. Kunegundy. Nader trudny przystęp do tego obronnego niegdyś zamku dał pewnie powód do pobożnéj legendy, jakoby go anieli zbudowali. W czasie drugiego napadu Tatarów (1259—1260), ukryła się tutaj św. Kunegunda wraz z siostrami i 70 zakonnicami z klasztoru Staro-Sądeckiego. Tatarzy obiegli zamek, lecz podług powieści, którą i Długosz w życiu téj świętéj powtórzył, na prośby jéj tak gęsta mgła upadła, iż oblegający znaleźć się nie mogli, i tym sposobem zamek ocalał. Z szczątków tego zamku tylko piwnica nieco się w całości dochowała.
Kościół w Krościenku murowany. Wiek jego budowy ledwo na wiek XVII oznaczyć się da z pewnością, akta bowiem spłonęły; a z dochowanych, najstarszą datą jest r. 1644, gdy był proboszczem Stanisław Czarnecki. R. 1665 Tomasz Oborski suffrag. krak. poświęcał kościół; byłoto zapewne poświęcenie po odnowieniu lub restauracyi. Tak Krościenko, jak i cały okrąg aż po Dembno, należały dawniéj do parafii w Grünwaldzie. Kościół w Krościenku nad samym brzegiem Dunajca wiszący, nieraz już woda niszczyła. Dowód to niezaprzeczony, że tak w tém miejscu,
- ↑ Niedawno założono tu kąpiele. Części składowe mineralnéj wody odkrytéj w Krościenku są: w 2 fun. wody = saletranu sody 3,049.470, solanu wapna 7,436.650, węglanu sody 1,750.911, węglanu magnezyi 7,844.555, gazu kwasu węglowego 27 cali sześciennych. Dr. Herbich botanik odkrył tu roślinę: „Chryzanthemum Zawadzki” od niego nazwaną, którą w dziele: Additamentum ad floram Galiciae opisał i wyobraził.
