Niewątpliwie dobrem było, że naród nas wyleczył się z opierania nadziei bytu na rachubach i kombinacyach dyplomatycznych, niewątpliwie dobrem było i jest skoncentrowanie naszej akcyi i myśli na rozwój własnych sił na wszystkich polach; całe życie słowem, pismem, czynem broniłem i bronię tego programu, ale właśnie ten program realnej pracy i polityki domaga się czujności, przygotowania, abyśmy przez wypadki nie byli zaskoczeni, żebyśmy nie pominęli sposobności poprawy naszego położenia lub pasywnością swą, brakiem oryentacyi i organizacyi idei nie byli narażeni na stanowcze pogorszenie naszego położenia. A to pogorszenie może nastąpić z wewnętrznych, ale i z zewnętrznych powodów, może być skutkiem naszej winy czynnej, lecz i naszego zaniedbania, naszej bierności. I dodam, że prawdopodobniejszem, niestety, zdaje mi się pogorszenie, niż poprawa, ale za to pogorszeniu, zdaje mi się, że łatwiej możemy przeszkodzić.
Nie chcąc zapuszczać się w kreślenie ewentualności zatargów, stwierdzam tylko, że mogą nadejść czasy wielkiego zatargu między mocarstwami rozbiorowemi, może więc nadejść chwila, gdzie trzeba będzie zaznaczyć istnienie kwestyi polskiej, czynnie stanąć w jej obronie, i na tę epokę potrzeba wyrobionej, jednolitej opinii, jednolitego programu.
Warunkiem znów tego jest, co równocześnie jest i naszą codzienną wewnętrzną potrzebą: wzajemne znanie się, wzajemne znanie spraw i stanu całego, położenia każdej dzielnicy, to bowiem dawać dopiero może pełną świadomość narodową i polityczną, uchronić od wad i szkód prowincyonalizmu, rozbieżnego działania. A troska o to jest konieczniejszą w miarę demokratyzacyi społeczeństwa, gdy coraz większy wpływ zyskują warstwy i ludzie, zrośli tylko z lokalnymi stosunkami, którym warunki życia narzuciły a priori tylko prowincyonalny horyzont. Ważność świadomości narodowej i środki jej krzewienia zajmą nas później, tu chodzi tylko o stwierdzenie nagłości tej sprawy.
Strona:Józef Milewski - Zagadnienie narodowej polityki.pdf/73
Ta strona została przepisana.
