Strona:Józef Milewski - Zagadnienie narodowej polityki.pdf/114

miały rozstrzygające znaczenie, a nie Ostroróg czy Modrzewski, Konarski czy Staszyc i ich pisma; »czynów stal« jest potrzebną zawsze dla korzystnej zmiany stosunków, tylko czynami zabezpiecza swój byt i dźwiga się społeczeństwo. Przygotowanie zaś i wykonanie czynów jest istotnie sztuką, sztuką wielką i trudną, skutkami swymi najdonioślejszą dla społeczeństwa. Istnieje też sztuka polityki i biada narodom, wśród których ona nie umie się rozwinąć, nie umie zapanować nad ich życiem. Treścią tej sztuki jest: nagromadzenie, przygotowanie, zszeregowanie i użycie sił narodu dla spełnienia potrzeb i zadań narodu, urzeczywistnienia jego celów, utrzymania jego bytu i poprawy jego doli.
 Każdy czyn potrzebuje dla wykonania pewnej siły; jedynie dostateczna siła poręcza rezultat, im siła większa, tem rezultat pewniejszy, tem większą swoboda postępowania, niezależność od postronnych czynników. To też za najogólniejsze i najgłówniejsze zadanie polityki uważa wielu zapewnienie dostatecznej siły.
 Tak przynajmniej jest dotąd. Własne bolesne doświadczenie pouczyło nas dostatecznie, że nie wystarcza w międzynarodowych stosunkach mieć prawo po swej stronie, trzeba mieć siłę, aby skutecznie upomnieć się o swe prawo, módz je obronić lub odzyskać. W pierwotnych ludzkich stosunkach nie uznawano prawa, rozstrzygała siła; stopniowo zmieniło się to w obrębie państw, przynajmniej w stosunkach jednostek między sobą, bo tam władza publiczna wzięła na siebie zadanie stać na straży prawa, poręczyć i słabym utrzymanie ich praw, zmusić silnych do uszanowania istniejącego prawa. A jakkolwiek w konkretnych stosunkach wszędzie widzimy jeszcze i wiele poczucia krzywdy i istotnej krzywdy, jakkolwiek zarówno treść wielu ustaw, jak i brak ustaw, nie poręczają jeszcze prawdziwej realizacyi prawa, owego ideału suum cuique we wszystkich dziedzinach życia, to ideowo zwyciężyła tu