mienie uzyskać, aby mieć gdzie i czém własnowolnie rozporządzać. Wszystko zaś co zwiększa zmysł pracowitości i oszczędności, jest polecenia godném, gdyż obie te cnoty to owoce naszéj cywilizacyi, naszego rozumu. Gdzie ich nie ma, tam tryumfuje zwierzęca bezmyślność jutra niepomna, gdzie one kwitną, tam tryumfuje duch nad materyą, tam właśnie człowiek dopiero w godnéj siebie występuje roli. Oszczędnością i pracą wybijają się na wierzch narody, ster ludów zdobywają, bez niéj spadają coraz niżéj, aż strawiwszy pracą i trudem dawnych lepszych pokoleń uzbierane zasoby, popadną w niewolę ekonomicznéj nędzy i noc politycznego upadku.
Ograniczenie rozporządzania odziedziczonem mieniem nie stoi téż bynajmniéj w sprzeczności z prawniczem pojęciem o własności indywidualnéj, którą słusznie za podstawę dzisiejszego ustroju ludów cywilizowanych uważać należy. Trzeba jednakże zaznaczyć, że nie ma i być nie może własności wolnéj od wszelkich względów na społeczne dobro. Niczém, żadnemi względami nie ograniczona własność jest sprzeczną z ideą łączności rodzinnéj, społecznéj i narodowéj, jest zgniłym owocem niezdrowych indywidualistycznych teoryi tak zwanych naturalnych, zajmujących się tylko człowiekiem jako jednostką, atomem, wykluczonym z wszelkich związków społecznych i na téj fałszywéj podstawie jego prawa wywodzącéj. Z tego téż powodu oświadcza głośny ze swych pomnikowych dzieł prawniczych Ihering[1], że „die Idee des Grundbesitzes kann nichts mit sich bringen, was mit der Idee der Gesellschaft im Widerspruch steht. Der Grundsatz der Unantastbarkeit des Eigenthums heisst die Dahingabe der Gesellschaft an den Unverstand, Eigensinn und Trotz, an den schnödesten, frevelhaften Egoismus des Einzelnen.” Własność każda podlega pewnym ograniczeniom, a te mogą mieć prawno-polityczny lub prawno-prywatny charakter, pierwsze są objawem woli zorganizowanego społeczeństwa tj. państwa, drugie objawem woli osoby rzecz nam oddającéj. Jeżeli bowiem od trzeciéj osoby coś dostaniemy, to możemy tylko w obrębie oznaczonych przez dawcę granic rzeczą otrzymaną rozporządzać, nie możemy mianowicie komu innemu więcéj władzy nad daną rzeczą udzielić, jak sami otrzymaliśmy, gdyż „nemo plus iuris in alium transferre potest, quam ipse habet.” Ograniczenia rozporządzalności mogą mieć najrozmaitszą
- ↑ v. Ihering. Zweck im Recht. str. 511.
