Targowicy i powstania Kościuszki. — Ta walka organiczna, wewnętrzna, na któréj krańcach stoją takie postacie, jak Rejtan i Korsak z jednéj, Kościuszko, Dąbrowski, Madaliński, Kopeć z drugiéj strony.. w któréj środku wyrastają ludzie, jak Ignacy Potocki, Zamojski, Małachowski. Co za śliczna dziejów karta!!
W sejmie Ponińskiego naród okryty sromem, zwyciężony, co gorzéj zbezczeszcony, upadły mimo heroicznych protestacyi — podnosi się, dźwiga i z obliczém krwią jeszcze i błotem obryzganém poczyna prace odrodzenia.
Wszystko, co w nim pozostało poczciwego, szuka trudu, pragnie ofiary, gotowe na męczeństwo.. bada drogi, znajduje je instynktem lub mylnemi się obłąkiwa, sądząc, że wiodą do celu. Nie zbywa téż na poświęcaniach, na heroizmach nawet najtrudniejszych dla charakteru narodowego, bo powolnych — codziennych, nieocenionych i niedostrzeżonych. Szlachta poczuwa się już osamotnioną i wyciąga chętną dłoń do reszty narodu.. gdzieniegdzie ślepi krzyczą ze strachu o kieszenie, miłość własna upomina się przywilejów, ale przewodzcy idą daléj, a prąd wieku łódź ich niesie.
