Strona:Ignacy Radliński - Apokryfy judaistyczno-chrześcijańskie.djvu/116

w nie bez rozumienia swego czynu. I to, co on z taką łatwością, bez woli poniekąd i zastanawiania się, dokonywał, pozostać miało przedmiotem badań, niedającym się zresztą nigdy ująć należycie, dla niezliczonych w przyszłości pokoleń. Nie przypuszczając nawet istnienia jakichkolwiek bądź praw społecznych, czy to po za nakazem władzy bądź państwowej, bądź to religijnej, której podlegać był zmuszony, czy to ponad utrwalającemi się obyczajami, których stawał się niewolnikiem trwożliwym; wypadki na ziemi wiązał ze zjawiskami przyrody, głównie uwagę jego zwracającemi, a następnie, poznawszy ciała niebieskie, z tych obrotami, losy swoje i swoich zależnymi czynił od złej lub dobrej woli wyobrażanych sobie mieszkańców tych ciał, oraz przestrzeni nad sobą zawisłych, pod sobą ukrytych.
 Ponieważ, według ogólnego pojęcia, świat cały z ludźmi na nim zależał od kaprysów i swawoli bogów różnych, wzajemnie sobie wrogich i sobie szkodzących, poznawanie przyszłości swojej i swojego społeczeństwa było sprawą konieczną, której zaniedbanie prowadziło wprost do zguby. Tylko bowiem poznawanie przyszłości zabezpieczyć jej pomyślność mogło. Klęski przepowiadane stawały się wówczas przyjaznem ostrzeżeniem. To zaś wypływało z tego, że człowiek starożytny, jednocześnie z możnością poznawania przyszłości, zdobywał środki zaradzenia złemu, oczekującemu go w tej przyszłości. Środków tych dostarczały te same jednostki lub instytucye, które odkrywały przyszłość, a powstawały i utrzymywały się tylko z takiego poglądu na świat i bieg spraw ludzkich na nim. Wyrocznie, gdzie człowiek za pomocą sposobów wypróbowanych dowiadywał się od bogów o losach swoich w przyszłości, uzupełniały świątynie, gdzie ten człowiek tych bogów wielbił i sławił, uspakajał i łagodził. W Rzymie, jak to wiemy, przez lat prawie tysiąc, od jednego z Tarkwinjuszów do Honoryusza istniało kolegjum państwowe, Duum, Decem, Quindecimviri sacris faciundis, którego członkowie w proroczych księgach Sybilli i w innych tego rodzaju libri fatales szukali zaradczych środków na klęski publiczne. A ponieważ był okres w Dziejach powszechnych, i nawet długi, gdyż