Strona:F. A. Ossendowski - Wśród czarnych.djvu/213

 Z posiadłości angielskich murzyni wynieśli nienawiść do wszystkich białych bez różnicy. Przyczyna tego kryje się w surowym systemie administracyjnym, stosowanym przez Anglików w kolonjach.
 Prawda, że takich uświadomionych murzynów naliczyć można nie więcej od 2—3 proc. na całą ludność, lecz jeżeli podług statystyki jedna książka jest czynnikiem kulturalnym wśród 50 osób, to myślę, że jeden uświadomiony murzyn staje się czynnikiem agitacyjnym co najmniej dla tysiąca współobywateli.
 Jeżeli do tego dodamy, że część murzynów, szczególnie ze szczepów osiadłych w Sahelu lub w graniczących z nim obwodach, jest muzułmanami i że do nich napływa przez Saharę i z Maurytanji propaganda panislamizmu, — wtedy łatwo zrozumieć, że panislamizm, nieraz zmieniający się w ruch antyeuropejski, w znacznym stopniu wpływa na polityczną orjentację i ideologję murzyńskiego środowiska.
 Jeszcze jednym czynnikiem jest wolnościowa propaganda, idąca od murzyńskich polityków ze Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej i z niezależnej, aczkolwiek anegdotycznej tymczasem, republiki murzyńskiej — Liberji.
 Jakaż jest naogół polityczna psychologja murzynów zwiedzonej przez moją ekspedycję części Afryki?
 Warstwy rolników, rybaków i myśliwych, żyjących w dżungli, pozostają zupełnie obojętnymi dla białych, których jeszcze teraz w tem lub owem miejscu nigdy nie widziano, jak to mi się zdarzyło raz skonstatować w obwodzie Bauflé.