Strona:Etnobiologia 2011 6.pdf/7

na porównaniu danych atlasowych z lat sześćdziesiątych z danymi o zbieraniu dzikich roślin jadalnych pochodzącymi z lat 2000-2003 przy użyciu kwestionariuszy opracowanych przez prof. Rastislavę Stoličną i prof. Zygmunta Kłodnickiego. Część powyższych danych zebrano w tych samych miejscowościach co w latach sześćdziesiątych.
 Dzikimi roślinami jadalnymi interesował się także Jakub Mowszowicz, profesor botaniki Uniwersytetu Łódzkiego. Opublikował on listy dzikich roślin pokarmowych (Mowszowicz 1970) i przyprawowych (Mowszowicz 1969). Były to jednak listy raczej potencjalnie użytecznych roślin, gdyż nie zawierały źródeł pochodzenia informacji przy każdym gatunku, a w bibliografii na końcu pracy dominowały źródła zagraniczne. Publikacje Mowszowicza, choć ukazały się w literaturze naukowej, należy plasować w ciągu historycznym zestawień popularyzatorskich, takich jak Dykcyonarz Roślinny księdza Kluka, z przełomu XVIII i XIX w. oraz popularyzatorskie zestawienie dzikich roślin jadalnych Polski autora tej pracy (Łuczaj 2002, 2004). Jako że celem tej pracy jest jednak charakterystyka dzikich roślin jadalnych faktycznie używanych w Polsce, nie będę cytował już innych poradników, przewodników i książek kucharskich zajmujących się tym tematem, które ukazały się w języku polskim na przestrzeni ostatnich wieków.
 Powyżej wymieniono prace o charakterze ponadregionalnym, natomiast bardzo ważnym źródłem informacji o użytkowaniu roślin są lokalne prace folklorystyczne, zawierające rozdziały o zbieractwie i gospodarce przyswajającej, bądź wręcz osobne prace regionalne poświęcone temu zagadnieniu. Pierwsze tego typu publikacje pochodzą z drugiej połowy XIX w. (np. badaniach Kolberga), ale we współczesnych publikacjach folklorystycznych też można znaleźć informacje o użytkowaniu gatunków, o których nie wiedzieliśmy, że były jadane (np. Janicka-Krzywda 2004). Szczególnie dużo regionalnych prac pochodzi z terenu Karpat (np. Wysłouchowa 1896; Eljasz-Radzikowski 1897; Sulisz 1906; Jostowa 1954a; 1954b; Piekło 1971; Kopacz 1976; Doliński 1982; Tync 1994; JanickaKrzywda 2004, 2008), głównie wyższych części Karpat Zachodnich, gdyż był to teren bardzo silnie penetrowany przez etnografów krakowskich już od XIX wieku.
 Ponowna intensyfikacja badań nad dzikimi roślinami jadalnymi w Polsce i ich użytkowaniem przypada na początek XXI w. Oprócz prac autora tej rozprawy wymienionych na początku tego rozdziału, wspomnieć tu należy jeszcze bardzo interesujące badania terenowe Pirożnikow (2008a, b, 2010) z Podlasia i artykuły z konferencji poświęconej zagadnieniu dzikich roślin jadalnych, jaka odbyła się w 2007 r. w Arberetum w Bolestraszycach. W tomie wydanym po konferencji (Łuczaj 2008f) znalazły się też prace innych autorów (Wenerska 2008; Szot-Radziszewska 2008; Janicka-Krzywda 2008; Kołodziejska-Degórska 2008; Kłodnicki & Drożdż 2008; Kucharska & Sokół-Łętowska 2008; Pirożnikow 2008). Jako szczególnie ciekawy wymienić należy artykuł Szymańskiego (2008) o efektywności pozyskiwania podziemnych organów roślin pokarmowych.

 2. Ogólna charakterystyka taksonów użytkowanych pokarmowo
 Na pytanie jaka część polskiej flory była użytkowana pokarmowo trudno odpowiedzieć. Wiele prac etnograficznych podaje jedynie rodzaje roślin, a nie gatunki. Ma to z resztą swój sens, gdyż lud polski zwykle nie odróżniał poszczególnych gatunków z takich rodzajów jak róża, głóg, jeżyna, dąb czy lipa, a nawet jedną nazwą ludową określał rośliny z dwóch lub więcej taksonów (np. oset na Cirsium i Carduus). Lista gatunków w tej pracy obejmuje 159 taksonów (gatunków lub rodzajów) roślin naczyniowych, które były użytkowane pokarmowo w obecnych granicach Polski przez ludność polską lub mniejszości słowiańskie mniej więcej od połowy XIX w. W pierwszej podobnej check-liście sprzed czterech lat (Łuczaj & Szymański 2007) zamieszczono 112 taksonów. Intensywne poszukiwania etnobotaniczne w archiwach i prace terenowe doprowadziły do przedłużenia tej