Strona:Etnobiologia 2011 6.pdf/6

 Badania nad użytkowaniem dziko rosnących roślin jadalnych prowadzone były w Polsce przez kilku wybitnych badaczy, niejako niezależnie. Po Rostafińskim tematem tym zajmował się Adam Maurizio. Był on jednym z twórców nauki o żywieniu, silnie związanym ze Lwowem. Jego rodzina wyemigrowała na tereny dawnej Polski ze Szwajcarii. W swoim fundamentalnym dziele „O pożywieniu roślinnym w rozwoju dziejowym” (1926), opublikowanym potem po niemiecku (1927) i francusku (1932) patrzył na dzikie rośliny jadalne w sposób syntetyczny, starając się zebrać informacje z całego globu. Maurizio spoglądał na użytkowanie dzikich roślin jadalnych przez pryzmat ewolucjonizmu. Podkreślał redukcję liczby gatunków używanych jako pożywienie w miarę rozwoju cywilizacji. Dokładnie też scharakteryzował pożywienie głodowe podczas klęsk głodu XIX w. i I wojny światowej. Maurizio przytycza jednak niewiele przykładów z Polski. Częściej cytuje dane z Niemiec, Skandynawii, Rosji czy Syberii.
 Prawie równolegle z dziełem Maurizia powstaje „Kultura ludowa Słowian” Kazimierza Moszyńskiego (1929), w której autor, wybitny znawca etnografii Słowian, w sposób dosyć krótki, ale trafny i syntetyczny, charakteryzuje podstawowe taksony roślin używane jako pokarm przez lud krajów słowiańskich. To właśnie Moszyński jako pierwszy zwrócił uwagę na relatywnie małe kulturowe znaczenie dziko rosnących roślin pokarmowych u Słowian w porównaniu do innych ludów Eurazji – wątek, do którego będę się odnosił w dalszych częściach tej rozprawy. Do zbieractwa dzikich roślin wrócił Moszyński w swoim innym dziele: „O sposobach badania kultury materialnej Prasłowian” (1962), gdzie rozwinął swoje wcześniejsze tezy, przytaczając więcej szczegółów.
 Po II wojnie światowej intensywne badania etnobotaniczne rozpoczął zespół badaczy z kręgu Polskiego Towarzystwa Ludowego pod przewodnictwem Józefa Gajka. Badania te były prowadzone jako jeden z tematów do Polskiego Atlasu Etnograficznego (PAE), a pierwsze cztery kwestionariusze PAE dotyczyły użytkowania roślin: nr 1 i 2 – zbieractwa, nr 3 i 4 – ziołolecznictwa (Kłodnicki & Drożdż 2008; Łuczaj 2008a).
 Pytania dotyczące roślin pokarmowych pojawiły się też w kwestionariuszu nr 6, przy pomocy którego przebadano ponad 300 stałych punktów – miejscowości sieci Atlasu. Badania te były prowadzone dosyć pobieżnie z powodu dużej liczby pytań z różnych dziedzin kultury materialnej, zakres użytkowania roślin był też mniejszy niż w latach czterdziestych – dlatego dane zawarte w tym kwestionariuszu nie przyniosły specjalnych odkryć. Potem jeszcze w latach siedemdziesiątych rozesłano kilka kwestionariuszy dotyczących użytkowania wybranych gatunków roślin jadalnych, głównie owoców (Kłodnicki & Drożdż 2008). Wartością porównawczą tych ankiet (po ankietach z lat czterdziestych) jest to, że w pytaniach były sugerowane pewne gatunki roślin. Treść kwestionariuszy Polskiego Atlasu Etngoraficznego dotyczących dziko rosnących roślin jadalnych zamieścili w swojej pracy Kłodnicki i Drożdż (2008).
 Niezależnie od badań Polskiego Atlasu Etnograficznego, Henslowa (1962) opublikowała monografię użytkowania kilku rodzajów roślin pokarmowych: Chenopodium, Rumex, Sambucus, Urtica i Atriplex.
 Wracając do badań PAE, część wyników tej ogromnej i na skalę światową unikalnej pracy etnobotanicznej została opublikowana w formie map użytkowania wybranych gatunków (a po części i map nazewnictwa) w zeszytach 5 i 6 PAE (Gajek 1974, 1981), a streszczenie wyników ukazało się w Komentarzach do Polskiego Atlasu Etnograficznego. Niestety znaczna część przygotowanych przez Janusza Bohdanowicza map do zeszytu 7 Atlasu nigdy nie została powielona i spoczywa w archiwum pracowni Atlasu. Mapy z zeszytu 7 (Bohdanowicz, mscr) oraz część niepublikowanych materiałów z archiwum Atlasu została wykorzystana w najnowszych publikacjach (Łuczaj & Szymański 2007; Łuczaj 2008a, c, d). Ciekawe zestawienie przemian (erozji wiedzy i praktyk), jakie dokonały się w zbieractwie na wsi polskiej opracowała w swojej pracy magisterskiej Jędrusik (2004). Praca ta została oparta