Kozibród łąkowy Tragopogon pratensis L. s.l. Nazwy ludowe: kozibroda
Pospolita bylina łąkowa. W naszym kraju używano jedynie łodyg kozibrodu, jako surowej przekąski, we wsi Frydman w nowotarskiem (PAE2).
Podbiał Tussilago farfara L. Nazwy ludowe: podbiał, podbielina, białkuch
Podbiał jest pospolitą byliną występującą na przydrożach, placach budów i w prześwietleniach leśnych. Liście podbiału gotowano do przełomu XIX i XX w. z innym zielskiem na polewkę na Podhalu (Jostowa 1954a). Z obecnych granic Polski mamy tylko jeszcze jedną wzmiankę o jedzeniu podbiału. Niejaki Ł. Zaleski pisał ze wsi Krzymosze, koło Siedlec, że „komosa i podbiał gotowane razem z kaszą służą za pokarm” (Łuczaj & Köhler in press). Tymczasem niedaleko od naszych granic – na Podolu, Huculszczyźnie (AKL; Łuczaj 2008b, c), Bukowinie (Kołodziejska-Degórska 2008) i w Siedmiogrodzie (Zsolt Molnar, inf. ustna) powszechne jest zawijanie gołąbków w liście podbiału. W Rumunii gotowe liście sprzedaje się nawet na targach (Kołodziejska-Degórska, inf. ustna).
Można tu przytoczyć bezpośrednio co o gołąbkach zawijanych w liście podbiału pisze dwóch respondentów Rostafińskiego. Piotr Parylak stwierdził: „Podbiał albo bilica, po rusku: pidbil (...) z tego liścia robią gołąbki nadziewane jagłami, kukurudzą na Bukowinie i w Galicji”. A Florian Łoziński opisując Podole, donosił: „W liście szczawiu i podbiału zawijają krupy z tatarki lub prosa, którą to potrawę nazywa gołąbkami”.
Berberys Berberis vulgaris L. Nazwy ludowe: berberys
Krzew spotykany głównie na suchych skarpach i w podszycie lasów sosnowych, gdzieniegdzie pospolity. Owoce berberysu były wykorzystywane w prawie całej Polsce, ale głównie w regionach, gdzie jest pospolity – w świętokrzyskiem, lubelskiem i części Mazowsza – do wyrobu dżemów, soków i, rzadziej, nalewek (Dekowski 1973; Bohdanowicz 1996; PAE VII:367; Łuczaj 2008a). W okolicach Kozienic (Dekowski 1973) i w Łódzkiem (Paluch 1984) owocami berberysu zakwaszano dawniej kapustę. Niejaki Łękawski donosił Rostafińskiemu, że: „Liści berberysowych używają młodych w okolicach Warszawy − w Przasnyszu widziałem lud używający tych liści podczas żniwa − co im pragnienie zmniejsza a ubogie kobiety Barszcz i zupę z nich przyrządzają” (Łuczaj 2008b).
Olcha czarna Alnus cfr glutinosa (L.) Gaertn. Nazwy ludowe: olcha, olszyna
Jedno z najpospolitszych krajowych drzew. We wsi Sonina k. Łańcuta w czasach głodu w XIX w. dodawano „kory”, czyli przypuszczalnie miazgi olchy do głodowego chleba (Łuczaj 2008a). Natomiast w innej podłańcuckiej wsi – Kraczkowej, w czasach głodu jedzona była „rząsa z olchy” (PAE2). Nie jest jednak pewne czy nie zaszła tu pomyłka i nie chodzi po prostu o kwiatostany nie olchy, a leszczyny.
Brzoza Betula sp. Nazwy ludowe: brzoza, brzezia
W naszym kraju występuje kilka gatunków brzóz, ale najpospoliciej dwa gatunki drzewiaste: brzoza brodawkowata Betula pendula Roth (syn. B. verrucosa Ehrh.) i trochę rzadsza, spotykana na Niżu na bagnach brzoza omszona Betula pubescens Ehrh. Na południu kraju dosyć często spotyka się też brzozę ciemną Betula obscura Kotula, która jest obecnie uważana za formę barwną brzozy brodawkowatej.
Podstawowym produktem żywnościowym z brzozy jest słodkawy sok wypływający z korzeni w górę rośliny na przedwiośniu, znany w wielu regionach Polski pod nazwą oskoła.
Sok ten zaczyna płynąć w pniu wraz z pierwszymi ciepłymi, słonecznymi dniami (o
