lewskim referent Wydziału, zawsze uważany za inicyatora zniesienia pańszczyzny, przyznał, iż memoryał Krasickiego zawiera niejedną słuszną uwagę«, ale omawia sprawy »zbyt ogólnie, w tonie konwersacyjnym«, przeto »nie nadaje się do osobnego traktowania«. Łoziński przypuszcza, że Wasilewski nie działał z własnej myśli, »lecz pod apodyktyczną inspiracyą gubernialną«[1]. Krasicki natomiast zachowanie się referenta przypisywał jego miłości własnej — »nie mógł przenieść, aby sprawa takiej doniosłośco socyalnej nie z jego inicyatywy wyszła«. Więc też kiedy sejm zebrał się we wrześniu 1843, usiłowano na zebraniu prywatnem posłów u Stanisława Skarbka porozumieć się co do tej »delikatnej sprawy«. Wówczas Wasilewski, nie zważając na proponowany »środek przygotowawczy« odrazu wystąpił w wnioskiem zniesienia pańszczyzny. W protokółach Sejmu znajduje się wniosek Wasilewskiego, uchwalony 86 głosami przeciw 15, aby zanieść pokorną prośbę do N. Pana o wybranie na przyszłym sejmie komisyi, mającej wziąć »z oględną roztropnością« pod rozwagę stosunki między właścicielami i włościanami, w celu przedłożenia wniosków »jednoczących dobro właścicieli ziemskich z dobrem włościan, a tem samem zgodnym z dobrem pospolitem«… Uchwała ta, powzięta z prawdziwie »oględną roztropnością« nie podobała się jednak biurokracyi, więc też N. Pan nie mając w zasadzie nic przeciw »ulepszeniom«, o ileby one »nie naruszyły praw nabytych« i nie pociągały za sobą »przymusu«, uznał uchwałę sejmu za »niewyraźną« i »ogólnikową« (co prawda taką i była), a z tego powodu nie widział potrzeby wyboru komisyi, nie wzbraniając jednak Sejmowi, aby ściślej oznaczywszy przedmiot, podał »wyraźny wniosek w drodze przepisanej«.
Wobec tego Sejm w r. 1844, pragnąc zaradzić ubóstwu włościan, uregulować z nimi stosunki właścicieli, aby »częstym sporom koniec położyć, przeszkody dobrego gospodarstwa usunąć, a tem samem spokojność publiczną utrwalić«, prosił powtórnie o zezwolenie na wybór komisyi, któraby wzięła pod rozwagę: a) zaprowadzenie ksiąg gruntowych, mogących służyć za podstawę do rozstrzygnięcia sporów, b) wyraźne przyznanie dominii utilis włościańskich gruntów, c) uregulowanie serwitutów i wspólnych posiadań, oraz d) odpraco-
- ↑ B. Łoziński, Epilog Stanów Galicyjskich, Biblioteka Warsz. 1901.
