on, żeby wrześnie wojsko na stanowisko zaprowadzić; ciebie pianie koguta, jego głos trąby budzi; ty układasz akta procesu, on szykuje wojsko do boju; ty strzeżesz od podchwycenia swoich klientów, on, miasta i obozy; on umie powstrzymać napad nieprzyjaciela, ty, odwrócić powódź wód deszczowych; on rozszerza granice państwa, ty sypiesz kopce między naszemi włościami. Nakoniec, ponieważ potrzeba powiedzieć co myślę, odwaga na polu bitwy ma pierwszeństwo przed wszystkiemi innemi zaletami.
X. Ona imię ludowi Rzymskiemu, ona wieczną sławę temu miastu zjednała; ona świat cały słuchać rozkazów naszego państwa przymusiła; wszystkie nasze magistratury, wszystkie nasze sławne naukowe zatrudnienia, i te szlachetne trudy sądownicze tulą się pod opiekę i obronę wojennej odwagi. Skoro.gruchnie wieść o wojnie, zaraz nasze pokój lubiące zabawy ucichają.
Ale ponieważ widzę, Sulpicyuszu, że. z tą swoją umiejętnością prawa tak się pieścisz jak z najdroższą córką, nie pozwolę ci w tak wielkim zostawać błędzie, i niewiedzieć jaką naukę, nad którąś się niemało namozolił. za coś nadzwyczajnego uważać: Mnie się zdaje że inne przymioty, umiarkowanie, stateczność umysłu, sprawiedliwość, uczciwość, uczyniły cię godnym konsulatu i najchlubniejszych zaszczytów. Nie powiem żeś napróżno czas stracił, przykładając się do prawa cywilnego, ale powiem że ta umiejętność nie toruje ci drogi do konsulatu; bo talenta, które nam zjednać mogą przychylność ludu Rzymskiego, powinny mieć i szczególniejszą zaletę i miły wszystkim użytek.
XI. Największą zaletę mają ci ludzie, którzy się wsławili czynami wojennemi, i dla tego uważani są za obrońców i podpory państwa, za stróżów Rzeczypospolitej. Nie mniejszy też mamy z nich pożytek, 1)0 ich rady i przewagi zapewniają nam niepodległość polityczną i spokojne używanie naszych majątków.
Ma także wielką wagę i zaletę talent mówienia, i częstośmy widzieli że ten był konsulem wybrany, kto umiał mądize poradzić i wymową swoją poruszyć umysły senatu, ludu i sędziów. Szukamy takiego konsula, któryby zdołał dzielną wymową powstrzymać czasem zapędy trybunów, uspokoić rozruch ludu, oprzeć się szalunkowa publicznego majątku[1]. Nic tedy dziwnego że ludzie z takim
- ↑ Jak Cycero, który tegoż roku uśmierzył lud oburzony na trybuna
