godność utrzymać chcecie, nie tylko od nieszczęścia, ale nawet od obawy nieszczęścia bronie wam trzeba. W inszych rzeczach dopiero za nadejściem nieszczęścia szkoda przychodzi: w dochodach nie tylko wydarzone już. nieszczęście, ale nawet jego obawa szkodę przynosi. Kiedy wojska nieprzyjacielskie niedaleko stoją, jeszcze przed ich wkroczeniem pasterze trzody odbiegają, rolnicy pług porzucają, okręty kupieckie w portach spoczywają, tak iż ani z portów, ani z dziesięcin, ani z pastwisk dochodu pobierać nie można; często przeto dochód całego roku za jedną wieścią niebezpieczeństwa, przez samę tylko obawę wojny stracony bywa. Co, myślicie, dziać się musi z tymi, którzy nam podatki płacy, lub z tymi, którzy je pobierają, kiedy dwaj królowie z potężnemi wojskami w blizkości stoją? kiedy jedna wycieczka jazdy w bardzo krótkim czasie całego roku zbiór zabrać może? kiedy dzierżawcy dochodów publicznych, którzy liczne gromady niewolników w kopalniach soli[1], na polach, w portach, w magazynach mają, drżą o nich ze strachu? Czy myślicie że będziecie mogli mieć z tego wszystkiego pożytek, jeżeli tych, którzy go wam przynoszą, nie tylko, jakom wprzód powiedział; wolnych od przygody, ale nawet od jej obawy wolnych nie zachowacie? VII. Nie powinniście także i tego zaniechać, uczeni na ostatku, kreśląc obraz tej wojny, mówić zamierzyłem, że ta wojna dotyka majątku wielu Rzymskich obywateli, na co wam. Rzymianie, jak przystoi waszej mądrości, pilnie baczyć należy. Albowiem dzierżawcy dochodów publicznych, Indzie zacni i znamienici, swoje dostatki do tej prowincyi przenieśli, a ich dobre mienie powinno być przedmiotem waszej troskliwości..leżeli zawżdy uważaliśmy dochody skarbowe za główny państwa zasiłek, słusznie nazwiemy stan ich poborom trudniący się innych stanów podporą. Z innych także stanów ludzie czynni i przemyślni, częścią sami handlują w Azyi, i o nich nieobecnych powinniście mieć staranie, częścią mają w tej prowincyi ogromne summy umieszczone. Będąc ludzkimi obronicie od nieszczęścia tak wielką liczbę spółobywatelów, a będąc mądrymi zrozumiecie że ich nieszczęście nie może być obce Rzeczypospolitej. Naprzód na mało się przyda, jeżeli po zgubie dzierżawców skarbowych, dochody potem zwycięztwem odzyskacie; ho oni nie będą mogli dla poniesionej straty, drudzy dla obawy podobnego losu
- ↑ O kopalniach soli we Frygii i Kappadocyi wspomina Pliniusz, XXXI, 7.
