rydwan stanowił atrybut pierwotnych wodzów, a następnie i królów gminy rzymskiej. Więc już w tem jednem — (dodajmy, że konsul zawsze miał prawo jeździć konno, przyczem winien był zsiadać z konia, skoro spotykał rzymską matronę) — objawia się odrębność a nawet pierwotna niższość dyktatora w stosunku do naturalnego dowódcy sił zbrojnych, imperatora, którego władzy dziedzicem był konsul. Nie na tem jednak koniec. Jeszcze wyraźniej wystąpi to, gdy zważymy, że dyktator ograniczony był w pełnieniu swego urzędu okresem trwania imperium tego konsula, który go mianował; to znaczy, że jeżeli imperium konsula kończyło się przed upływem sześciomiesięcznego okresu urzędowania dyktatora, ten ostatni zmuszony był abdykować wraz ze złożeniem urzędowania przez swego mandanta, np. Liwjusz, XXX, 39, 5.
Możemy więc jeszcze raz powtórzyć: dyktator otrzymywał mandat, i to mandat ściśle określony, np. mandat seditionis sedandae causa, rei gerendae lub clavi fingendi causa. Teoretycznie więc istniała możliwość mianowania dwóch dyktatorów równocześnie do różnych spraw. W okresie dyktatury konsulowie urzędowali, jednak tylko wewnątrz pomoerium, ponieważ dyktator przejmował od nich imperium pozamiejskie. Tem też można sobie wytłumaczyć fakt, iż dyktator nie spotykał się z intercesją trybuńską. Ilekroć konsulowie zjawiali się przed obliczem dyktatora, występowali wogóle bez liktorów. Wobec tego nie jest słuszny pogląd, jakoby dyktator był collega maior konsulów, gdyż pretor, który był collega minor konsulów, zachowywał stale swych sześciu liktorów. Słuszna natomiast będzie interpretacja, wynikająca bezpośrednio z powyższych naszych dowodów: konsulowie zjawiali się bez liktorów, ponieważ ich liktorzy wraz z ich imperium byli dla określonych spraw na okres sześciomiesięczny (dawny okres kampanji) przydzielani magistro populi — dyktatorowi.
Reasumując, możemy wysunąć następującą hipotezę dotyczącą powstania dyktatury rzymskiej: Jeszcze w okresie t. zw. królewskim mógł obdarzony imperium władca gminy powierzyć dowództwo nad wyruszającym na kampanję kontyngentem swemu zaufanemu mandatarjuszowi. Lud potwierdzał to przez dodatkową lex curiata de imperio. Ponieważ mandat dotyczył wyłącznie określonych zadań, uwidaczniano to w przydawce dodawanej do tytułu; z reguły zadania leżały poza granicami
Strona:Dyktatura i cezaryzm.djvu/11
Ta strona została uwierzytelniona.
9
Dyktatura i cezaryzm
