Strona:Bronisław Rejchman - Wrażenia z podróży po południowych okolicach Królestwa Polskiego.djvu/5

 Wyjazd nasz opóźniła o kilka minut ożywiona rozmowa żydowska, którą toczył nasz furman z faktorem. Zakończyła się ona przejściem kilku miedziaków z kieszeni furmana do ręki faktora.
 — Cóż to? i wy płacicie faktorom? zapytałem Symchy.
 — A cóż robić, te bestye tak opadną człowieka, że zawsze coś wydrą. Przecie ja się z panami sam zgodziłem i niepotrzebnie się oni wtrącali.
 — No, to mogłeś mu nic nie dać.
 — A toby późniéj żadnego pana nie nastręczył.
 — A więc przynosi ci korzyść. Dużoś mu zapłacił?
 — Zaledwie na złotówkę przystał bestya.
 — Ilu u was jest faktorów?
 — Czterech.
 — A ilu Żydów?
 — A któżby ich liczył...
 — Tysiąc będzie?
 — O! będzie, jeżeli nie więcéj.
 Wózek potoczył się po wybojach i trzeba było przestać mówić.
 Niedaleko za miastem zobaczyliśmy wielki gmach, z wypaloném wnętrzem.
 — Co to jest? zapytałem furmana.
 — To była fabryka Moesa. Od niéj-to proszę pana zaczęły się nasze nieszczęścia.
 — A to jakim sposobem?
 — A tak, dopóki była, to i furman mógł coś zarobić i robotnik nie był głodny i szewc buty sprzedawał i kupiec miał się dobrze; a kiedy się spaliła, to wszystko poszło kaput! — i teraz jest biéda taka, jakiéj już dawno nie było.
 — A czy o jéj odbudowaniu nikt nie myśli?
 — Kto tam myślał! A powiedźcież panowie szczerze, czy ten pan, co oto tam zamek buduje, nie lepiéjby zrobił, gdyby po Moesie poprowadził fabrykę? Przecie i onby nic na tém nie stracił, a ludziom wieleby dobrego zrobił.
 — Macie racyą, ale co wam z tego przyjdzie, że usłyszycie nasze zdanie, kiedy to nie od nas zależy.
 — Zawsze to, proszę panów, dobrze wiedziéć, czy inni ludzie, „a jeszcze więcéj“ panowie, myślą tak samo jak my.