| raz podwyższone |
dwa razy podwyższone |
raz obniżone |
dwa razy obniżone | ||
| c | cis | cisis | ces | ceses | |
| d | dis | disis | des | deses | |
| e | eis | eisis | es | eses | |
| f | fis | fisis | fes | feses | |
| g | gis | gisis | ges | geses | |
| a | ais | aisis | as | asas | |
| h | his | hisis | b | heses |
Jeżeli ustawimy szereg tonów (białe klawisze) c, d, e, f, g, a, h, c, zauważymy, że między e, f; i h c, niema klawiszy czarnych. Odległość dwóch tonów, przegrodzonych czarnym klawiszem, nazywa się tonem całym. Dwa białe klawisze nieprzegrodzone czarnym, półtonem.
A zatem, między c-d, d-e, f-g, g-a, a-h, widzimy czarne klawisze, są to całe tony. Tam gdzie niema czarnych klawiszy, tj. między e-f, i h-c, są półtony.
Wymienione półtony nazywają się diatonicznymi półtonami. Tony zasadnicze bez końcówek w mowie, a bez znaków chrom. w piśmie, nazywamy diatonicznymi. Dźwięki podwyższone, lub obniżone, chromatycznymi. Jeżeli c chromatycznie (przez podwyższenie na »cis«) podniesiemy, powstanie półton chromatyczny.
To samo odnosi się do podwyższeń i obniżeń. cis-dis, dis-eis, fis-gis, gis-ais, ais-his, są całymi tonami; eis-fis, his-cis, półtonami).
Chromatycznie zamieniamy tony przez podwyższanie lub obniżanie.
Odległości c-cis, d-dis; a-as, h-b, są chromatycznymi półtonami.
Ces-cisis nazwiemy chromatycznym półtoratonem. Na fortepianie, jak i innych instrumentach temperowanych (organ, harfa, cymbały), półton c-cis, lub c-des brzmi jednakowo; na instr. smyczkowych n. p. des będzie nieco wyższe od cis.
Aby utrwalić myśl muzyczną trzeba ją napisać nutami.
Pięć linii horyzontalnie nakreślonych stanowi tło, na którem pisze się nuty.
