Encyklopedja Kościelna/Filistynowie
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Tytuł | Encyklopedja Kościelna (tom V) |
| Redaktor | Michał Nowodworski |
| Data wyd. | 1874 |
| Druk | Czerwiński i Spółka |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
Filistynowie (hebr. Felisztim; 70: Φυλιςιείμ w Pentat. w Eccli. 46, 18 i w I Mach. 3, 24. gdzieindziej ἀλλόφυλοι, inoziemcy; Vulg. Philistaei, v. Palaesthini, v. Philistini, v. Philistiim), lud ziemi chananejskiej. Kraina ich Peliszeth, v. erets Pelisztim (Palaestina, terra Philistiim, v. terra Philistinorum), ciągnęła się wązkim pasem nad morzem Śródziemném (Soph. 2, 5...), które z tego powodu nazywano niekiedy morzem Filistynskiém (Ex. 23, 31. hebr. jam Pelisztim; Vulg. mare Palaestinorum); rozciągała się zaś od Akkaronu aż do strumienia Egiptu (Rhinocorura. Jos. 13, 3); stykała więc z posiadłościami pokoleń: Dana, Judy i Symeona. Filistynowie należeli do szczepu chamitów, podobnie jak Cbananejczycy; lecz gdy Chananejczycy pochodzili od Chanaana, oni szli od innego syna Chamowego, Mesraima (ob. Egipt), i byli braćmi Kaftorytów (ob.). Gen 10, 6. 13. 14. cf. Deut. 2, 23. Jer. 47, 4. Amos 9, 7 (w herb.). Wielu identyfikuje ich z Palazgami. W I Reg. 30, 14. cf. 30, 16. jako też. w II R. 8, 18. Ezech. 25, 10 i Soph. 2, 5. nazywają się Cerethi, coby dowodzić mogło ich wspólnego pochodzenia z Kreteńczykami (Keratczykami), o których opowiada Sanchuniaton, dawny pisarz fenicki (ed. Wagenfeld, s. 43), że gdy nie mogli zdobyć Berytu, zwrócili się ku południowi i osiedlili na wybrzeżu około Askalonu i Gazy. Zkądkolwiek zaś przybyli, mieszkali już za Abraham a w ziemi Peliszet (Gen. 21, 32.. 26, 1. cf. Abimelech). Gdy Izraelici wychodzili z Egiptu, F. stanowili taką potęgę, że Mojżesz nie chciał z nimi się spotkać, i dla tego obrał dłuższą drogę przez pustynię (Ex. 13, 17). Państwo ich wtedy składało się z 5 drobniejszych państw, na czele których stali książęta (hebr. seranim, Vulg. satrapae) Askalonu, Gazy, Azotu, Gethy i Akkaronu (Jos. 3, 3. 13, 8), do których należały sąsiadujące z temi fortecami miasta mniejsze i wioski (I Reg. 6, 18). Jozue wszystkie posiadłości filistyńskie oddał pokoleniu Judy (Jos. 15, 45—47), lecz później wyjął z nich Akkaron i oddał Danitom (ib. 19, 43). Filistynowie jednak utrzymywali się w swej ziemi i częste czynili wycieczki przeciw Izraelitom, zwłaszcza za sędziów (Jud. 3, 81. 10, 7. 11. 13, 14, 2. 4. 15, 11), nieraz ich ujarzmiali (cf. Samson, Heli, Samuel). Samuel w początkach swego sędziostwa pobił ich zupełnie (I R. 7, 13), lecz za Saula znów wpadli do pokolenia Benjamina, mieli przez pewien czas swój obóz pod Gabaa (ib. 10, 5. 13, 3), a przeciw odporowi ze strony Izraelitów zabezpieczyli się tém, że kowalów z ich ziemi uprzątnęli, aby nie miał kto broni robić (ib. 13, 19). Saul prawie przez cały czas swego panowania musiał z nimi walczyć i w potyczce z nimi skończył życie (I R. 31, 1..). Szczęśliwiej z nimi wojował Dawid (II R. 5, 17.. 8, 1. 15, 18. 21, 18. I Par. 18, 1) i potęgę ich tak ukrócił, że pod następcami jego już mało o Fil. słychać. Napadali wprawdzie jeszcze królestwo Izraelskie (III R. 15, 27. 16, 15), lecz judzkim królom, np. Jozafatowi, musieli płacić haracz (II Par. 17, 11). Raz tylko za Jorama, kr. jud. (881—873), wspólnie z Arabami, złupili Jerozolimę (II Par. 21, 16). Za Joasa (r. 867—828) dostali się w części pod panowanie Syrji damasceńskiej (IV R. 12, 17); później pobił ich Ozjasz (798—758. II Par. 26, 6). Za Achaza znów Fil. zabrali zachodnią część Judei (II Par. 28, 18), co im odebrał Ezechjasz (IV R. 18, 8). Nastały później walki między Assyrją i Egiptem: Filistea stała się łupem jednych i drugich wojsk (cf. Gaza). Podczas najazdu Nabuchodonozora, Fil. wspólnie z nim należeli do zburzenia Jerozolimy (Ezech. 25, 15). Za Machabeuszów należeli do Syrji, i z tego powodu byli przez żydów niepokojeni (I Mach. 10, 86. 11, 60). Król Aleksander Balas (ob. tej Enc. I 133) część ziemi fil. z Akkaronem przyłączył do Judei (I Mach. 10, 89); Aleksander zaś Janneusz, kr. jud., zdobył Gazę (ob.). Pompejusz wcielił Azot, Jamnję i Gazę do Syrji (Jos. Flav. Ant. XIV 4, 4), a cesarz August ostatnie miasto podarował Herodowi (ib. XV 7, 3). Od Filistynów poszło nazwisko Palestyny (ob.). Religja ich była ta sama, co Chananejczyków (ob. Astarte, Dagon, Baalzebub; cf. Bałwochwalstwo). O życiu domow. Fil. prawie nic nie wiemy. Język ich prawdopodobnie pochodził od tego samego pnia, co hebrajski i fenicki. Przynajmniej własne imiona miast i osób, jakie się przechowały w Biblji, łatwo dają się wytłumaczyć językami semityckiemi, zwłaszcza hebrajskim. Wspomnianą w I Reg. 5, 6 chorobę filist. (hebr. aphalim), jedni mają za dysenterję (Jos. Flav. Ant. VI 1, 1), inni za hemoroidy, inni za rupturę, inni wreszcie (ob. Liechtenstein, ap. Eichhorn, Biblioth. d. bibl. Liter. VI 607) mniemają, że były to wrzody, spowodowane ukąszeniem jadowitych mrówek (solpuigae), podobnych do myszy. Mrówki te karmią się niedźwiadkami, a szukając ich, napastują ludzi podczas odbywania potrzeb natury i kąsają ich. Wprawdzie solpugi spotykają się tylko w Bengalu, w Persji i Azji środkowej, lecz to nie przeszkadza, żeby ich dawniej nie było w Filistei, a raczej, żeby P. Bóg nie zesłał tej plagi na Filistynów. Cf. Winer, Bibl. Realwörterb. art. Philister. O Fil. ob. Calmet, Diss. 1. in II Reg.; Movers, Die Phönizier; Hitzig, Urgesch. u. Mythologie der Philistäer, Lipsk 1845; Stark, Gaza u. d. philistäische Küste, Jena 1852; cf. Bibel-Lexicon herausg. v. Schenkel, t. IV s. 541. X. W. K.
