Przeobrażenia stosunków dokonał Aleksander III.[1] a ta sama myśl, która tkwiła w sporze o inwestyturę i tu odpowiednio miała być zrealizowaną, tem bardziéj, że w ciągu wieku XI. staje się coraz to więcéj panującém wyobrażenie, że konsekracya kościoła usuwa go z pod rozporządzalności osób prywatnych. Na tém tle starał się Aleksander III. nietylko o ograniczenie praw fundatorów i właścicieli ziemskich w obec kościołów, ale i o zmianę zasady prawnéj, na któréj prawa te dotąd polegały. W jego dekretaliach po raz pierwszy zjawia się pojęcie, że prawa osób po za hierarchią stojących w obec kościoła, nie są czysto prawami świeckiemi, ale posiadają charakter praw duchownych, że są res spirituali annexa[2] a równocześnie poddane zostały wszelkie spory dotyczące tych praw sądom duchownym.[3] Nadto zabraniają ustawy z tego czasu właścicielom i fundatorom obciążać kościoły daninami,[4] a wreszcie stanowią, że jednostronne nadania kościołów przez właścicieli lub advocatów na mocy ich jakichś praw zwierzchniczych, które sobie roszczą,[5] są nieważne, że urząd kościelny na-
- ↑ Na 31 ustępów w tytule de iure patronatus (dekretaliów) Grzegorza IX (III. 38) 19 pochodzi od Aleksandra III.
- ↑ De iure vero patronatus capellae de Stroton hoc tuae diserectioni mandamus, quatenus si R. Brito illud comparavit quum inconveniens sit et inhonestum vendi ius patronatus quod est spirituali annexum, contractum illum... iritum esse decernas c. 16 X. de iure patr.
- ↑ Causa vero iuris patronatus ita coniuncta est et connexa spiritualibus causis, quod non nisi ecclesiastico iudicio valeat definiri c. 3. X. de iud. (II, 1.)
- ↑ c. 23 X. de iur. patr. (Lucius III.)
- ↑ Tum quia laicus sine auctoritate episcopi nemini potest ecclesias dare, licet religioso loco ius patronatus confe-
lorum canones omnium ecclesiasticorum negotiorum curam episcopus habeat et ea velut Deo contemplante dispendet. Si quis ergo principum aut laicorum aliorum dispensationem vel donationem rerum sive possesionum esclesiasticarum sibi vendicaverit, ut sacrilegus indicetur. Mansi XXI. str. 282. Podobnie Conc. Remense r. 1131 c. 7 i 15 (ne quis praebendas vel beneficia haereditario iure vendicet) II. Sob. Later. z r. 1139 c. 10 ibid. str. 459, 461 i 528, 529.
