Strona:Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Historyczno-Filozoficznego Akademii Umiejętności - 1887 - Tom 19.djvu/004

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została przepisana.

wodniczyli sądowi nadwornemu.[1] I w źródłach prawa kanonicznego w Polsce nie przywiązywano do nazwy iusticiarius żadnego szczególnego znaczenia[2], gdy tymczasem w aktach i dokumentach przez władzę świecką wystawianych i spisywanych (i to nietylko w Polsce, ale także i w Czechach) nazwa ta miała stałe i szczególne znaczenie. Oznaczano nią bowiem zawsze tylko pewnego urzędnika z ściśle określoną władzą i z określonym zakresem działania, a zwanego po polsku oprawcą[3]. Wprawdzie urzędnik ten nosi czasami także i inne nazwy, jak maleficorum iudex, reformator, operarius i procurator castri[4], nazwy te jednak pojawiają się bardzo rzadko, a oprawca prawie zawsze pod nazwą łacińską iusticiarius występuje, dla tego więc na wstępie chodzi nam o ustalenie znaczenia tej nazwy.

  1. ↑ Otto Franklin: De iusticiariis curiae imperialis. Wrocław, 1860.
  2. ↑ Statuta Mikołaja Trąby z r. 1420. Starodawne Prawa Polskiego Pomniki. T. IV, p. 234 i 254.
  3. ↑ r. 1357. „liberamus ab impeticionibus iusticiariorum, qui opravce dicuntur vulgariter”. Kodeks dyplom. Wielkop. T. III, Nr. 1354. Opłata na rzecz justycyjaryjuszy składana także zwała się oprawna. (Przywilej Władysława Jagiełły z r. 1388, ibid. Nr. 1873).
  4. ↑ Nazwy: reformator, operarius, są tylko tłumaczeniem słowa oprawca, nazwa iudex maleficorum znajduje się w Statucie Kaźmierza Wielkiego, a pod nazwą procurator castri lub samo procurator występuje oprawca w aktach łęczyckich. Że procurator castri Lanciciensis jest oprawcą, dowodzi jedna zapiska w tych aktach, nazywająca tegoż procuratora castri „iustitiarius”. Przemawia nadto za tem tożsamość kompetencyi oprawcy krakowskiego z procuratorem castri w Łęczycy. Ponieważ jednak równocześnie w aktach łęczyckich występują najrozmaitsi urzędnicy procuratora, jużto wielkorządcy królewscy, już to sędziowie grodzcy, dla tego niechcąc zbłądzić, i nie brać jakiegoś innego procuratora za oprawcę, zużytkowaliśmy w niniejszéj pracy jedynie te zapiski, które odnoszą się do procuratora castri, wyraźnie justycyjaryjuszem nazwanego. Był to niejaki Jaszko Czirchowski.
Źródło: „https://pl.wikisource.org/w/index.php?title=Strona:Rozprawy_i_Sprawozdania_z_Posiedzeń_Wydziału_Historyczno-Filozoficznego_Akademii_Umiejętności_-_1887_-_Tom_19.djvu/004&oldid=1994489”