Strona:PL Mikołaja Kopernika Toruńczyka O obrotach ciał niebieskich ksiąg sześć.djvu/671

dni, tojest, do dnia 14 miesiąca dziewiątego Farmuta, w którym Ptolemeusz gwiazdę Bazyliszka (Regulusa) uważał, upłynęło od narodzenia Chrystusa lat rzymskich 139, 22 lutego. Tento jest rok drugi Antonina, który autor bierze za rok 150; pomylił się zatem przeszło o 11 lat. Gdyby kto jeszcze wątpił o tém i niezadowolniony chciał przedmiot ten wziąć pod rachunek, pamiętać powinien, że czas jest liczbą czyli wymiarem obrotu nieba podług epoki poprzedniéj i następnéj. Jakoż ztąd się nam tworzą lata, miesiące, dnie i godziny. Miara zaś i rzecz mierzona zawisło są od siebie i wzajemnie sobie odpowiadają. Ponieważ przeto tablice Ptolemeusza ułożone zostały z dostrzeżeń niedawno przez niego wykonanych, niepodobna przypuścić, ażeby jaki błąd lub różnice zmysłami dostrzegalne w sobie zawierały i zasadom na których są uparte, nie odpowiadały. Co gdy tak jest, jeżeli kto położenia słońca i księżyca względem gwiazdy Regulusa przez Ptolemeusza narzędziami kątomiarowemi oznaczone roku drugiego Antonina, dnia 9 miesiąca Farmuta o godzinie wpół do szóstej po południu, za pomocą jego tablic dochodząc, obrachuje, nie znajdzie tych położeń dla 149 lat po Chrystusie, ale dla 138 lat 88 dni 5½ godzin, które odpowiadają 885 latom Nabonassara i 5½ godzinom. Owoż tedy błąd jest widocznym, i ten w jego poszukiwaniu ruchu ósméj sfery wszędzie zachodzi, gdzie tylko wzmiankę czyni o czasie. Inny błąd nie mniejszy od powyższego, mieści się w samém jego założeniu, według którego mniema: że na 400 lat przed Ptolemeuszem gwiazdy stałe jednostajnym ruchem położenia swoje zmieniały; co aby jaśniejszém i widoczniejszém było, za potrzebę uważam zwrócić uwagę na to, co się niżéj powié.
 Nauka gwiazd odnosi się do liczby tych, które inaczéj się poznają aniżeli widzą. Tak naprzykład wzrok poznał, że planety są bliższe ziemi, aniżeli gwiazdy stałe. Wszakże pokazało się i przeciwnie, że mniéj drgające są dalsze: pierwéj widziano je niemigotającemi, niżeli poznano, iż są bliższe ziemi. Podobnym sposobem pierwéj wiedzieliśmy że bieg planet nierównemi nam się wydają, niżeli przez rozumowanie doszliśmy, że są epicyklo-mimośrodowe lub kołowe. Dlatego chciałbym ażeby to było powiedzianem, iż wypadało aby dawniejsi astronomowie położenia gwiazd narzędziami oznaczyli wraz z przedziałami czasu, i za pomocą tych położeń, stanowiących niejako skazówkę, aby zadania o ruchu nieba nie zostawić nie-