pierwiastkiem, nadającym kierunek wszystkim postępkom. Sprowadza się ona w ostatnim wyniku do egoizmu eudemonistycznego, który, jak wiadomo, występuje pod rozmaitemi postaciami, a w formie najprostszej jest zasadą, na jakiej opiera się społeczeństwo. Rozpatrywana z punktu widzenia przyrodniczego i psychologicznego, moralność jest zaś tylko popędem, uczuciem, które z inteligencją nie ma nic wspólnego; inteligencja może być najwyżej władzą psychiczną, służącą do ich zobjektywizowania. Popęd ten występuje w najrozmaitszych odmianach, a w wypadkach sądowych, gdzie mowa jest o wartości moralnej, psychjatra musi zbadać, czy gatunek danej odmiany jest wysoki, czy niski. Jedynym zaś probierzem w tej kwestji może być tylko to położenie, w jakie się odnośny osobnik postawił względem otoczenia – porównanie jego stanowiska społecznego z tem, jakie moglibyśmy po nim się spodziewać, że zajmie. Gdyż z tem zgodzi się zapewne każdy, że jedynie życie i sposób myślenia człowieka, wyłącznie jego istota duchowa, którą z życia tego poznajemy, mogą być uwazane za miarę jego wartości, — nie zaś jego słowa! Otóż możemy się zetknąć z moralnością niezmiernie niską, to znaczy, że dany człowiek kieruje się tylko wrodzonemi popędami, wyłącznie egoistycznej natury. To jest stan niedołęstwa moralnego. Jeżeli nawet taki osobnik potrafi wybierać między oddzielnemi postępkami, to we wszyst-
