Strona:PL Lindeman-Toksykologja chemicznych środków bojowych.djvu/092

odruchowe, a nawet ogólne rozpromienienie odruchów. Trucizny, wywołujące wymienione zjawiska, mogą i same przez się powodować podrażnienia, jak np. typowe środki odruchowe, lub działać przez przeczulenie układu nerwowego (ośrodków odruchowych). Miejscem działania trucizn pierwszego rodzaju, czyli prawdziwych trucizn odruchowych są zakończenia czuciowych nerwów obwodowych na powierzchniach alarmowych. Na tem polega działanie wielu środków bojowych drażniących i częściowo duszących, o ile te ostatnie wywołują pewne odruchy. Dla trucizn drugiego rodzaju miejscem działania jest ośrodkowy układ nerwowy, czyli ośrodki położone w rdzeniu pacierzowym. Przykładem tego rodzaju trucizn jest strychnina. Skurcz wywołany przez te trucizny dosięgnąć może takiego stopnia rozwoju, że powoduje niemożność oddechu, wskutek czego nastąpić może natychmiastowa śmierć — zjawisko naogół wyjątkowe w tym okresie zatrucia.
 W przeważającej ilości wypadków działania najczynniejszych środków okres podrażnień, stadium incrementi, jest tak niewyraźny i krótkotrwały, że wydaje się jakoby paraliż następował bezpośrednio jako pierwszy objaw zatrucia. Trucizny takie nazwano paraliżującemi. Zwykle jednak porażenie bywa dopiero dalszym stopniem rozwoju działania trucizny, w ten sposób, że zjawisko porażenia stopniowo rozwija się ze zjawisk podrażnień. Powstawanie porażenia odpowiada okresowi nasilenia zatrucia. Porażenie może być miejscowe, tyczące się tylko pewnych narządów lub nawet komórek lub ogólne.
 Trucizny paraliżujące każdą żywą komórkę nazywamy protoplasmatycznemi. Treść działania tych trucizn nie zawsze bywa jednakowa. Do nich należą po pierwsze trucizny fermentów, jak np. kwas pruski, który zabija bez głębszych zmian anatomicznych, po drugie wszystkie substancje czynne chemiczne, w rodzaju hydroksylaminy, formaldehydu, chlorobezwodników kwasów, wolnych chlorowców, ozonu i tlenu w stanie powstawania — po trzecie, związki takie, jak np. fluorki, które usuwają z komórek jony wapnia, niezbędne jako katalizatory.
 Najczęściej wszakże w przypadkach porażenia mamy do czynienia z wyraźnym organotropizmem, umiejscowieniem zatrucia w niektórych tylko tkankach, a nawet wyłącznie w pewnych specjalnych narządach. Tak np. wśród trucizn działających na układ nerwowy mamy kurare, które działa tylko na zakończenia