Strona:PL Cwiklinski Mommsen o Horacyusza Carmen saeculare.djvu/4

spolitej, jak za pierwsze stadyum rzymskiej monarchii. Nie brakło naonczas świeżych talentów, owianych powiewem dawnej wolności. Ołowiana nuda, która panuje w następnych czasach, jeszcze nie daje się uczuć w chwilach zarania monarchicznego, które, choć używa wywczasu i spokoju, drży przecie niekiedy na wspomnienie strasznej grozy stuletnich wojen domowych, którego kreacye polityczne są wynikiem illuzyi, że zasady przeciwne dadzą się zmieszać i wyrównać. Aczkolwiek tedy epoka Augusta nie może nam się wydawać ideałem życia duchowego, mimo to jest ona nam bliższą, aniżeli grecka przeszłość; to też w ogólnem, powierzchownem wykształceniu — tak kończy Mommsen ten szereg uwag, — znajomość języka łacińskiego według wszelkiego prawdopodobieństwa najdłużej opór będzie stawiała.
 Uroczystość, przez Augusta urządzona, znacznie się różni od dawniejszych: cesarskie saecula nie są prostą kontynuacyą republikańskich, lecz mają cechę odmienną. Według dawnego porządku rzeczy święto sekularne powinno było być obchodzone w r. 49 przed nar. Chr. Lecz to był rok, w którym Cezar przekroczył Rubikon. Zamiast święta uroczystego nadszedł koniec rzeczy: nie rozpoczęło się nowe saeculum republiki, lecz nowy porządek rzeczy.
 Ale jak w innych wypadkach, tak i w tym, polityką Augusta kierowała zasada, że o ile możności nie należy czynić nic przeciw zwyczajom ojców — innemi słowy, że republikańskie urządzenia usuwać należy zapomocą ich odświeżania.
 Augustus tedy zainaugurował w r. 17 przed nar. Chr. szereg cesarskich uroczystości sekularnych, a to na podstawie wyroczni sibyllińskiej, która w ostatnim wieku rzeczypospolitej obiegała po świecie rzymskim, a nam jest znana z dzieł Zosimosa i Flegonta. Nawiązano zaś uroczystość do dawnych obchodów republikańskich t. zw. ludi Tarentini.
 Cesarski więc obchód obracał się także wyłącznie w kole bóstw greckich i był w pierwszym rzędzie świętem, dla kobiet przeznaczonem. Także i tym razem odbywał się przez trzy noce obrzęd oczyszczenia. Do zorganizowania obchodu zostali powołani cisami kapłani, którzy ten obowiązek spełniali w epoce rzeczypospolitej. Postarano się o to, aby nowa uroczystość miała cztery poprzedniczki w legendowej historyi. Pozornie zatem Augustus przywrócił dawny porządek.
 Ale polityczna restauracya jest — ściśle rzecz biorąc — contradictio in adiecto. W rzeczywistości Augustus nie miał zamiaru wtłaczać treść świeżą w dawne formy, nie chciał nawet ukrywać istotnego przewrotu rzeczy. Najpierw więc przedłużono okres sekularny: w miejsce okresu stuletniego, który był ustanowiony w r. 505 po założ. Rz., wprowadzono stu i dziesięcioletni — widocznie aby uwydatnić różnicę między cesarskim obchodem a uroczystością republikańską. Do uroczystości podziemnych bóstw: Dis czyli Plutona i Prozerpiny, trwającej przez trzy noce, dodano trzechdzienną uroczystość bóstw niebiańskich: Jowisza i Junony, Apollina i Dyany. W nocnych nawet obchodach nie tylko królowi i królowej podziemia