Strona:PL Aleksandra Humboldta Podróże po Rossyi 01.djvu/113

kiwane, gdyż często służą one tam do pokrycia domów. Blachy też w Niżnie-Tagilsku są po części obrabiane do rozmaitych lakierowanych towarów, które także z powodu swego wybornego lakieru nabyły wziętości w całej Europejskiej i Azyatyckiej Rossyi. W Niżnie-Tagilsku i na innych fabrykach wyrabiane metale, są po większej części transportowane lądem po grzbiecie Uralu do oddalonego na sześćdziesiąt wiorst Wissimo-Szajtanska, gdzie są pomieszczone na statki i przez Utkę, Czussowaję i Kamę dostają się na Wołgę; część zaś bywa w Niżnie-Tagilsku samym lokowaną na statki na żeglownym tu już Tagilu i posyłaną do Wschodniej Syberyi, szczególnie do głównego handlowego miejsca Irbitu nad Turą.
 Magnesowa góra, zwana Wysokaja gora, leży na zachodniej stronie hucianego stawu, dwie wiorsty od niego oddalona. Wznosi się ona pośród równiny i przedstawia szeroki, płaski z północy ku południowi idący grzbiet. Największa długość jego wynosi 300 sążni, największa szerokość 250 sążni, a największa wysokość nad powierzchnią stawu 41 sążni. Góra ta składa się po większej części z czystego magnesowego kruszcu, tylko po bokach i przy powierzchni miesza się do niego szaro-żelazny kruszec. Ogromna massa kruszcu, tworząca górę magnesową, leży w białej, żółtej lub szarej glinie. Wydobywanie żelaznego kruszcu odbywa się sposobem łomów kamiennych; z powodu twardości kruszcu musi on być po większej części wysadzany prochem. Znajduje się jeszcze jego niewyczerpany zapas, chociaż od roku 1721, w którym zaczęto rozkopywać magnesową górę, miliony pudów kruszcu wydobyto. Przed roztopieniem kruszec bywa prażony w wielkich mielerzach, z których każdy może mieścić w sobie do 400,000 pudów kruszcu. Podobny mielerz składa się z trzech warstw, pomiędzy któremi robią się pokłady z wielkich kłód, które się zapalają. Pali się on częstokroć przez czterdzieści dni i ostyga ledwo po ośmiu lub dziesięciu tygodniach. Tuż w blizkości Magnesowej góry odkryto w niedawnych już czasach miedziany kruszec, który się roztapia w Niżnie-Tagilsku. Jest on prawie tegoż samego gatunku i tejże dobroci, co wydobywany z kopalni Gumeszewskiej. W czerwcu 1835 r., natrafiono tu na massę malachitu nadzwyczajnej wielkości; jest, ona 17½ stóp długą, 8.stóp szeroką i 3½ stopy grubą, waży zaś od 500 do 600 centnarów; przechodzi więc znacznie wielkością massę malachitu znalezioną w Gumeszewsku, a znajdującą się w zbiorze korpusu górniczego w Petersburgu. Roboty w tej kopalni rozpoczęte zostały w r. 1812. Dawniej jeszcze znajdywano w okolicy liczne ślady