Strona:PL Aleksander Brückner-Słownik etymologiczny języka polskiego 328.jpeg

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została skorygowana.

chów: loutka, loutko, oboje o wszelakich ‘narzędziach’, a jest u nich i loutati, ‘żreć’, ale i ‘dukwieć’, jak serbskie; więc w każdy sposób prasłowo.

łkać, łknąć, częstotliwe łykać, »łzy a łykanie«, we złożeniach: połykać (obok połknąć); łyknąć, łyk, łykacz i i.; łykawy, o koniu ‘krztuszącym się’; tak samo u Czechów; mało- i białoruskie mogłoby być polonizmem; rzadsze u Słowieńców. P. łokać.

łoboda, lebioda, ‘atriplex’ i ‘chenopodium’, z taką różnicą, jak między łabędź i lebed’; od ‘białości’ przezwana, -da przyrostek zbiorowy; p. łabędź.

łobuzie (15. wiek), ‘zarośle’, łabuzie, łobozg, ‘zielsko, chwasty’; »w błocie, łabuziu i trzcinie«, »lichym łabuziskiem«; słowo dziś zapomniane, ocalało w nazwie łobuza, ‘ulicznika’, łobuzować (się). Postać zmienna, tak co do pnia, jak i co do przyrostka, np. Marcin z Urzędowa pisze: »w Labuziu« (t. j. łabuziu), W. Potocki: »rzucane w łobazie dziecko«, »grzechów łobazy«. Słowo istnieje tylko u nas i na Rusi, tam oznacza i wszelakie ‘przybory z plecionek’, a wkońcu i całe ‘budy, kramy’, łabaznik ‘handlarz zbożem czy mąką’. Nazwy: Łoboz; Łobzów, Łobżenica. Łobuz o ‘uliczniku’ całkiem dowolne (por. lampart). Pień łab-, łob- (por. wyżej łabaj?) znamy zresztą z serb. i czes. lábati, ‘chłeptać, łykać’, słowień. labotati, ‘paplać’; rus. łaboz, ‘pochlebca’, łabzit’, ‘schlebiać’; cerk. łobzati, częstotliwe łobyzati, ‘całować’.

łocyga, od 15. w., zamiast łocyka; w ciągu 16. w. obie postaci giną; wczesna to pożyczka, na Bałkanie, z łac. lactuca, niby ‘mleczaj’ (od lac, lactis, ‘mleko’), u innych Słowian z -i; serb. loćika; ‘sałata’ (bo nazwę ‘potrawy solonej’ przeniesiono na samą roślinę). Słowo ciekawe dla c z pierwotnego kt, jak w noc: noctis (łac.); do nas przyszło chyba przez Czechy; u nas w 16. wieku brzmiało także wedle łaciny: laktuka; od nas na Rusi, łatuk, i na Litwie, ła(k)tukai; u Niemców Lattich; czes. locika, słowień. loczika (wszędzie ć, c, cz, prawidłowa wymiana pierwotnego tak kt, jak i tj).

łodyga, ‘pień, badyl’, polska nazwa ‘kotu’; ocalała jako taka w rus. łodyga, ‘kostka’ i ‘gra w kostki’, łodyżnik, ‘kostera’; -yga przyrostek, jak w cerk. krkyga, kniga itp.; czy od łodzi?

łódź, dawniej łodzia (rzeczowniki na -ia przechodzą stale w rzeczowniki o miękkiej spółgłosce: pieczenia, pogonia, pościela, tonia, w pieczeń, pogoń, pościel, toń); tak samo i nazwa miasta: Łódź, gdy w nazwie herbowej starsza postać ocalała; łódka. Południowosłowiańskie ładija dowodzi, że to przestawka z pierwotnego *ol-dija (w cerkiewnem, z jego stałem wzdłużaniem o w a, istnieje też ałdii i ałdija). Tak samo lit.: aldija i eldija. Jak Łodzia, tak i Korab w nazwy herbowe przeszły: czy od przodków Nordmanów? Można myśleć i o pożyczce z niemieckiego, por. anglosas. atdot, o ‘korytkach’, duńskie olde, ‘wielkie wydrążone z drzewa koryto’, norw. olle.

łogawy, o wadzie końskiej, p. łożyć.

łogosz, ‘koń przyprzęgany’; ‘tył wozu, sani, dla hajduka’; w 17. wieku nader częste, później zapomniane; z węg. logos, ‘koń’, od logo, ‘drąg przyboczny do zaprzęgu’; więc u Po-