Strona:PL-Józef Ignacy Kraszewski-Sztuka u Slowian.pdf/107

Tak powstały z Troglodyckich jaskiń foremne i piękne świątynie, Indyj, Egiptu, i Etruskie. Niemamy podobnych do nich monolitów i hypogeów kunsztownych; lecz wspomnieć należy i te jakie się u nas trafiają, bo w ich wyrobieniu, udział miała ręka człowieka, piérwsze w ten sposób sklepienie zataczając nad głową, wykuwając obłączysto twardą skałę, lub zsiadłe pokłady gliny, ucząc się i domyślając, jak późniéj z drobnych kamieni i cegieł podobne utworzy gmachy. Słupy przypadkowo podpierające sklepienie, ściany jego, skierowały myśl ludzką do dochodzenia prawideł budowy, i złożenia jéj późniéj nie z jednéj bryły, ale ze sztuk oddzielnych spojonych z sobą.
 Niebędziemy tu cytować ilekroć są wspomniane na Słowiańskich ziemiach, mieszkające narody Troglodytów: pozostałe jaskinie i pieczary, rozsiane tu i ówdzie, świadczą że niegdyś zamieszkiwane były przez ludy pierwotne; gdzieniegdzie jeszcze wkopująca się w głąb’ ziemlanka, jest ostatnią pozostałością tradycyjną téj najstarszéj a najlichszéj budowy.
 O rozległych pieczarach na zachód Uralu, w ziemi dziś przez Samojedów zamieszkanéj, w wielu miejscach, nad jeziorami, obok rzek i błót mchem porosłych, w skałach i pagórkach wykutych, wspomina Klaproth w swéj Asia potyglotta. Jaskinie te otworami na wzór drzwi opatrzone, z piecami, z żelaznemi, miedzianemi, i glinianemi sprzętami, a często z kośćmi ludzkiemi, Rossyanie mają za mieszkania Czudów, Samojedzi zaś za schronienia duchów, które Zyrtami zowią.
 Do największych pieczar w kraju naszym należą wielkie wydrążenia pod Straczem (rysunek ich w Przyjacie luludu, r. 1841. 30), i pod Ojcowem jaskinie zwane Ciemna i Królewska, w których się miał ukrywać Łokietek. Obie są stalaktytami odziane, (Zwiedzał je Stanisław-August w r. 1787). Piérwsza z tych