Cóż powiemy o budownictwie, które po upływie tylu wieków, po przetrwaniu tylu różnych naśladownictw, jeszcze zachowało charakter tak wyraźnie własny? Można wnosić, że było pierwotnie wyrobione, że się stało sztuką i na tle Wschodnie pochodzenie zdradzającém, wyrobiło się samoistnie. Tu i ówdzie, wieśniak tradycyonalnie siekierą swą wyciosujący słupy i związujący galerye kształtnemi ramiony, trafia jeszcze na zapomniane prawidła nierozkwitłéj całkowicie i zaginionéj, ale niegdyś żywéj sztuki.
Pomniki budownictwa z epoki przedchrześcijańskiéj, podzielić się dają na kilka rodzajów, nielicząc już grobów, o których mówiliśmy obszerniéj. Powiemy tu krótko, o:
- I.Pieczarach.
- II.Ołtarzach i kamieniach ofiarnych.
- III.Świątyniach, Kontynach, i Bugajach.
- IV.Zamkach.
- V.Chatach i dworach.
- I.Pieczarach.
Pieczary należą do epoki, nazwanéj Kamienną i najstarszych budownictwa pomników: na całéj bowiem ziemi wszystkie hypogea i Syryngi najdawniejszemu były siedzibami ludzkiemi, czy to je ręka ludzka wyrobiła, czy natura na schronienie przygotowała, piérwszy wzór przyszłéj gotując budowy. W nich ludy pierwotne znajdowały przytułek, trafiając zrazu na naturalne kataklizmami wyrobione wyżłobienia w ziemi i skałach; potém na sposób ich wyrabiając nowe, lub usiłując znalezione rozszerzyć, przedłużyć i wedle swéj myśli wykształtować.
