Strona:PL-Józef Ignacy Kraszewski-Sztuka u Slowian.pdf/100

niemogły. Są to najpospoliciéj niewielkich rozmiarów, w prostokąt, w kwadrat, krąg, ellipsę, lub nieregularną figurę usypane wały, w pośrodku przestrzeń równą i płaską zamykające. Położone bywają zwykle u zbiegu wód, na błotach, w lasach, w dolinach, wśród nieprzystępnych trzęsawisk. Niéma na nich żadnego śladu budowli. Najstarsze znane akta wspominają już o nich, jako o odwiecznych, starożytnych uroczyskach, zowiąc je w ziemiach Słowiańskich Horodyszczami, Hradyszczami, Hradkami, Gródkami, Grodziskami i t. p. u Litwy i Rusi, Kopiszczami, Okopiskami.
 Nazwanie ich Słowiańskie, pochodzi widocznie od grad, hrad, (miejsce ogrodzone), jak zagroda i ogród; ale nieoświeca nas jeszcze, o celu dla którego oddzielone, odgrodzone zostało. Piérwszą myślą nastręczającą się jest, że to być mogły miejsca obronne, lecz z drugiéj strony, mała ich przestrzeń, zupełny brak studni, położenie w zapadłych i oddalonych miejscach, niesprzyjają téj hipotezie. Zkądinąd jednak, tak mało wiemy o wojskowości u Słowian, o ich sposobie wojowania i obrony, o liczbie ludności, że i tu trudno cóś wyrzec stanowczego.
 Skazówką bardzo dalekiéj starożytności niektórych horodyszcz, są znajdowane wśród nich (co się piszącemu w Polesiu Wołyńskiém nad brzegami Horynia trafiło) siekierki i młoty kamienne. Najprawdopodobniéj, horodyszcza mogły być miejscem obrony i schronienia w czasie napadów, a zarazem posadą świątyń, placami ofiarnemi, co potwierdza według nas, niezmiernie ważna skazówka, że na wielu takich horodyszczach stanęły późniéj kościołki i cerkiewki lub kapliczki. Wreszcie jak nazwanie Litewskie i Ruskie Kopiszcz napomyka, mogły one być miejscem uroczystych obrad, wieców, w którém zbierały się w wielkich okolicznościach, lub oznaczonych dniach roku, gromady gmin, rządzących się jeszcze same przez się.