była szczerą, będzie przezeń uznaną i sprawie narodowéj pożyteczną. Dokumentuje jeszcze nasz lud ducha obywatelskiego przy oborach posłów do izby pruskiéj; jest to jedyna okoliczność polityczna, gdzie występuje jako lud polski; cierpi on na tém, że nie wolno mu w narodowym charakterze wystąpić tam, gdzie posiedziciele są Niemcy, chodzi tu bowiem o jego egzystencyą, — nie jego atoli wina, że ta ziemia, na któréj mieszka, przeszła w ręce obce.
Co do pracy, to wśród okoliczności, w jakich się lud wiejski i wogóle klasa wyrobnicza obecnie znajduje, nie może być mowy o innéj, jak o fizycznéj, tę rozwija wychowanie domowe samo przez się, dziecko widzi, przypatrując się, jak rodzice pracują, a dopomagając matce w lżejszych pracach domowych, uczy się pracować. Chłopa polskiego, jeżeli ma wystarczające do podtrzymywania sił wyżywienie, liczyć można do najtęższych pracowników ucywilizowanych ludów, co przyznają mu sami Niemcy, którzy polskie ponabywali ziemie,[1] wolą oni naszych robotników zatrzymać, jak swoich sprowadzać. W żniwa lud nasz jest niezrównany, pracuje chętnie i, jeżeli nie jest jeszcze zepsuty przez obcych, pięknemu zbożu raduje się, jakby ono było jego własne; — nie nabiera on przez wychowanie domowe tego życzliwego poczucia, lecz ono jest mu wrodzone, wzrasta i dojrzewa z wiekiem. Pracowitości naszego ludu dowodzi jeszcze ta okoliczność, że włóczęgów, próżniaków o wiele mniéj, jak inne stany, pomiędzy sobą cierpi.
- ↑ Słyszałem zdania, że chłop nasz jest leniwy do pracy; może być, iż opuszcza się tam, gdzie nie odbiera regularnego wynagrodzenia, a przez brak pożywienia opadając na siłach i chęć do pracy tracić musi. Niektórzy z naszych podróżujących wskazują jako szczyt siły fizycznéj robotników przy kolejach lub w portach zagranicznych; dajmy chłopu polskiemu takie, jak tamten ma, pożywienie, a tosamo zrobi i jeszcze tamtego poprawi.
