względem większéj własności uznanem, i — daj Boże jak najwcześniéj — przeprowadzonem zostanie.
Niedziedziczące rodzeństwo, wychowane w poglądach, że tylko system równych działów jest sprawiedliwym, niechaj rodzicom nie utrudnia przeprowadzenia téj koniecznéj reformy, niechaj zrzeczeniem się, ile można jak najobszerniejszém, przyczyni się do utrzymania rodzinnego gniazda w ręku godziny, w polskiem ręku, niechaj czyn ten swój jako ofiarę mienia dla sprawy narodu uważa, a naród będzie umiał wdzięcznem uznaniem wynagrodzić tę ofiarę, spełnienie tego obowiązku.
Zrzeczenie się takie nie jest ani za wielką ofiarą, ani téż rzeczą niebywałą, i u nas już teraz sporadycznie się wydarza. Wszakże zresztą dzieci do majątku rodziców moralnie nie mają prawa, wszakże istnieją okolice — np. kanton Niderwalden w Szwajcaryi[1], gdzie młodsze rodzeństwo na podstawie lokalnego zwyczaju, chętnie się zrzeka równości majątkowego prawa, chętnie małą spłatą się zadowalnia, aby tylko ojcowską zagrodę w ręku starszego brata w kwitnącym utrzymać stanie, aby jéj nie zniszczyć i w obce nie oddać posiadanie. A czyż nasi obywatelscy synowie chcą mieć mniéj przywiązania rodzinnego i mniéj patryotyzmu niż włościańska dziatwa w Szwajcaryi? Czy mniéj mają odwagi niż ona, by bez kapitału pieniężnego pracą sobie zdobywać stanowisko? Jeżeli tak nie jest, jeżeli cenią związki i przyszłość rodzinną i narodową, jeżeli ani się wstydzą, ani boją pracy, to jednę tylko mają drogę: zrzeczenie się przyznanego im przez pruski Landrecht prawa równych działów.
Dziedziczący synowie niechaj nie zapominają, że ich dziedzictwo nie jest i być nie ma dla nich tylko środkiem wygodnego rozkoszowania się i używania, niech pomną, że oni tylko czasowymi powiernikami są i zawiadowcami własności rodzinnéj, która ma być i pozostać podstawą i dźwignią narodowego bytu.
Z dziedzictwem ich są związane różne prawa i różne obowiązki dla rodziny i narodu, niechaj się starają i pracują, by im zadosyć uczynić, niech pomną, że ich zadaniem na odziedziczonéj ziemi umiejętnie gospodarzyć, racyonalnie podnosić jej wydajność,
- ↑ v. Miaskowski. Die schweizerische Allmend in ihrer geschichtl. Entwickelung str. 140.
