Strona:Józef Milewski - W sprawie utrzymania ziemi w naszem ręku.pdf/47

i niesprawiedliwym, gdy z krzywdą innych dzieci jednemu da majątek, jednego postawi w dobrobycie, złamie zasadę równych działów, bo równą miłość, równy majątek rodzice dzieciom swym dać powinni. Takie tylko postępowanie ma być sprawiedliwem, a przed sprawiedliwością, przed tém świętem i obowiązkowem uczuciem wszystkie inne względy i powody się ukorzyć powinny. Zrealizowanie idei absolutnéj sprawiedliwości, oto zadanie i pojedyńczego człowieka i całych spółeczeństw. Fiat iustitia, pereat mundus.
 I nic dziwnego, że w obec żądania reformy takie słyszymy zdania, jest to owszem zdrowym objawem, gdy w społeczeństwie istnieje duch zachowawczy, bo wiemy co dziś mamy, a jutro zawsze niepewne. Owocem tego ducha zachowawczego, tak potrzebnego dla normalnego rozwoju narodów, jest poszanowanie i umiłowanie istniejących z dawna obyczajów praw i stosunków. Tak ojciec nasz robił, tak robił i dziad a było dobrze, po cóż i na co więc zmiany? Do tego usposobienia, do takiéj wytycznéj w swém postępowaniu skłania ludzi z jednéj strony uznanie za naturalne tych właśnie stosunków, wśród których mijały dni naszego życia, z drugiéj zaś strony nieznajomość stosunków i praw, jakie u innych narodów panują. Czego się zaś nie zna, o czem się nie wie, tego się ani nie szanuje, ani nie kocha, tego się chyba lęka, lecz się tego nie pożąda. Ignoti nulla cupido.
 Chcąc przeto przemawiać za koniecznością reformy praktykowanego u nas systemu spadkowego, nie można się uchylić od obowiązku przedstawienia i innych systemów, bo właśnie w tym fakcie, że u innych cywilizowanych narodów inne spotykamy systemy, leży dowód, że system równych działów nie jest jedynie i wyłącznie możebnym i sprawiedliwym, że obowiązkiem rodzicielskim i rodzinnym można i w inny sposób zadosyćuczynić, gdyż pono nikt nie zechce twierdzić, że poczucie sprawiedliwości tylko narody rządzące się tym systemem od Boga w monopol dostały, że one tylko znają, szanują i spełniają rodzicielskie i rodzinne obowiązki.
 Pomijając drobne różnice, nie stanowiące istoty systemu, znajdujemy w prawodawstwach ludów cywilizowanych trzy różne systemy prawa spadkowego, a mianowicie:
 I. System przymusowo-zachowawczy (consérvation forcée-Zwangserhaltung), gdzie wolność rozporządzania właściciela zwłaszcza przy odziedziczoném mieniu, jest na rzecz utrzymania majątku w rodzinie