sów, zwłaszcza zaś mówiła o dawnych obyczajach litewskich i pierwotnej religii pogańskiej.
Te zaciekawienia, te motywy literackie, jakie zjawiły się we wspomnianych utworach z epoki panowania Jagiellonów w Polsce, będą się ponawiały i w utworach późniejszych. Poeci polscy nieraz wyrażali swój zachwyt dla piękna lasów litewskich, gdzie znajdowali niejedno szczęśliwe natchnienie. Tak w wieku XVII, gdy król Władysław IV wybrał się na łowy w lasy birsztańskie, towarzyszący mu poeta o światowej sławie Kazimierz Sarbiewski stworzył jedno z najpiękniejszych swych dzieł poetyckich, „Igraszki leśne”, gdzie w melodyjnych strofach wyśpiewał urok rosy porannej, księżycowej nocy, sennej ciszy borów w czas południowy. Godny to był następca Mikołaja z Hussowa i godny poprzednik dwóch artystów wielkich: Mickiewicza i Weyssenhoffa.
Podnietę i twórczy materyał literatom dawały i dzieje Litwy, zwłaszcza dzieje Litwy pogańskiej, walczącej przeciwko Krzyżakom i wiodącej zwycięskie boje z Rusią, w końcu jednak chylącej się kornie przed znakiem krzyża. Marzeniem wielu poetów było osnuć na tle tych dziejów wielką epopeję, mogącą iść w zawody z epiką Homera czy innych poetów starożytnych. Niezbyt udatną próbą takiego poematu na modłę „klasyczną” była „Jagiellonida” Dyzmy Tomaszewskiego, napisana z początkiem XIX wieku, opowiadająca o czynach Jagiełły. Doczekała się ona ostrej oceny ze strony młodego naówczas studenta uniwersytetu w Wilnie, Adama Mickiewicza. Nie poprzestał on na owej krytyce, ale niebawem sam stworzył dzieło o treści pokrewnej, którym o całe niebo przewyższył i zaćmił „Jagiellonidę”.
Dziełem tym była “Grażyna”, powieść poetycka o losach pięknej i bohaterskiej księżny litewskiej, która życie swe poświęciła na placu boju, byle uratować kraj swój od zguby, a męża swego Litawora od zdradzieckiego sojuszu z krzyżakami. Jakkolwiek samo to zdarzenie jest przez poetę całkowicie wysnute z fantazyi, jednakże zarówno tło epoki jak i podstawowe fakty poematu świadczą o gruntowności studyów historycznych prowadzonych przez poetę na uniwersytecie wileńskim pod kierunkiem najznakomitszego dziejopisa polskiego, Lelewela.
Dzieje walk narodu litewskiego z Krzyżakami stanowią również wątek zasadniczy następnej powieści poetyckiej Mickiewicza, zatytułowanej —
Strona:Józef Birkenmajer - Motywy i zagadnienia litewskie w literaturze polskiej.djvu/7
Ta strona została uwierzytelniona.
5
Motywy i Zagadnienia Litewskie w Literaturze Polskiej
