Strona:Iza Moszczeńska - Wielkopolska w niewoli.pdf/19

stwo Pomocy Naukowej udzielające zapomóg na naukę, Towarzystwo Przyjaciół Nauk dla ludzi poświęcających się wiedzy, Towarzystwo Oświaty Ludowej do szerzenia oświaty polskiej wśród ludu.
 Miał doktór Marcinkowski wielu dzielnych pomocników, którzy tę jego pracę popierali, gdyż nigdy może, ani przedtem, ani później, nie znalazło się w Poznańskiem tylu ludzi wybitnych talentem, nauką i duchem obywatelskim. Byli między nimi uczeni filozofowie jak Libelt, jak Trentowski, który napisał sławną książkę o wychowaniu, jak Karol Estkowski, specjalny opiekun i kierownik szkolnictwa ludowego, i wielu innych.
 Ten ruch oświatowy wszczął się w Poznańskiem wcześniej niż w innych dzielnicach i dla tego także, że tam najwcześniej zniesiono pańszczyznę, a dokonano tego w ten sposób, że nie wywołało to nagłego przewrotu i nie wykopało przepaści między wsią i dworem.
 Dekret o uwłaszczeniu został wydany przez rząd pruski już w 1823 roku, ale nie nakazywał im natychmiastowego oddania ziemi chłopom na własność, lecz zawieranie umów, wedle których chłop oddając część ziemi, jako zapłatę za odra-