Pojedynek amerykański
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Pojedynek amerykański |
| Pochodzenie | Nowele obce |
| Wydawca | Bibljoteka Dzieł Wyborowych |
| Data wyd. | 1926 |
| Druk | Warszawskie Zakłady Graficzne i Wydawnicze Sp. z o. o. |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Tłumacz | anonimowy |
| Tytuł orygin. | Ehrenhandel |
| Źródło | Skany na Commons |
| Inne | Pobierz jako: EPUB  • PDF  • MOBI  Cały zbiór |
| Indeks stron | |
HENRYK MANN
Gdy wybiła godzina druga, a przyjaciele wypili wszystko, co na stół postawił Łukasz Bols, wybuchł nagle zatarg; nikt nie mógł pojąć, dlaczego. Siebert wyraził się lekceważąco o pewnej damie, o której żaden człowiek nie mówił inaczej, jak tylko lekceważąco. Michelsen rzucił się na niego i cisnął o ziemię. Potem splunął na plamę na podłodze, gdzie właśnie leżała twarz Sieberta. Inni utrzymywali, że Siebert został obrażony i z uporem pijackim nie spoczęli, aż on sam w to uwierzył. Obaj przeciwnicy miotali się i wygrażali; wkrótce wszyscy opuścili bar.
Na dworze, po ożywionych naradach, zgodzili się trzej świadkowie zajścia, że tylko pojedynek może uratować honor obu przeciwników. Siebert i Michelsen chcieli z miejsca rozegrać walkę. Gdy ich rozdzielono, oparł się Leopold Wiese o dom i począł filozofować: Nie można żądać od żadnego kulturalnego człowieka, by zabijał swego wroga. Wobec tego w danym wypadku zachodzi jedynie możliwość amerykańskiego pojedynku.
Doktor Libbenow bronił romantyki starcia na białą broń. Lecz zdanie jego nie utrzymało się.
W kawiarni przystąpili wszyscy do bilardu. Leopold Wiese miał największą chusteczkę do nosa; przy pomocy Branda zrobił z niej woreczek, zaś doktór Libbenow rozpostarł ramiona i przesłaniając swem ciałem to, co tamci czynili, wołał wciąż w stronę obu przeciwników: „Nie patrzeć!“ Potem trzej przyjaciele wezwali obu przeciwników i podając im woreczek, zażądali, by każdy z nich włożył prawą rękę i wyciągnął kulę. Siebert pierwszy wsunął swą rękę i po chwili ujrzał w niej ciemną kulę. Michelsen miał w ręku białą... Uroczyście obwieścił doktór Libbenow rezultat losowania.
Około południa siedział Siebert na swem łóżku i przemyśliwał nad dokuczliwym bólem głowy, srodze mu dolegającym. Gdy uświadomił sobie wreszcie, że wina spada całkowicie na Bolsa, przypomniał sobie nagle, że jest ni mniej ni więcej jak tylko skazanym na śmierć. Przeraził się, a równocześnie niemal pomyślał: „Ach, nonsens!“ Po chwili przeszło mu przez myśl: „Tamci napewno zażartowali! Nie pamiętają z pewnością już o tem“. Całkiem pewny nie był jednak tego. „Najgłupszy z tego wszystkiego był powód, O taką Melanję!... Skąd przychodzi Michelsen do tego, by się nagle za nią ujmować? Tak pijanym nie wolno być żadnemu człowiekowi. Zawstydzę go, wypominając mu to. A jeśliby mimo to chciał tak postępować, jakoby między nami zaszło coś poważnego, trzeba będzie z nim poprostu zerwać, jako z nieinteligentnym człowiekiem. Ale na dzisiejszą premjerę przecież przyjdzie. Musi mi przecież zwrócić sześć marek, które wyłożyłem na bilet dla niego“.
W pewnym niepokoju opuścił Siebert mieszkanie. Uczuwał potrzebę ujrzenia Michelsena, spojrzenia mu w twarz i wybadania jej. W restauracji nie spotkał go, chociaż zegar nie wskazywał jeszcze pierwszej. Wczorajsi kompani już opuścili lokal restauracyjny; było to sprzeczne z ich codziennymi nawykami. Choć Siebert nie dawał po sobie niczego poznać i starał się wobec spotkanych w restauracji znajomych zachowywać spokój ducha i równowagę umysłu, to przecież skrycie trawił go jakiś niepokój i pomyślał: ,,Gdyby ci tu wiedzieli o całej tej historji, jakżeby się wobec mnie zachowywali? Jestem zaprawdę w osobliwem położeniu...“
Głęboko zamyślony szedł ulicą. Zdało mu się, jakoby z jednego ze sklepów wyszedł właśnie Leopold Wiese i zoczywszy go, dziwnie szybko wszedł do drugiego sklepu. Pewne to nie było, ale wkrótce potem dojrzał, że Brand, by się z nim nie spotkać, skręcił szybko w boczną ulicę. Niepokój Sieberta wzrastał. Kilkakroć przeszedł mimo domu, w którym mieszkał Michelsen. Wreszcie wszedł. Usłyszał za drzwiami głos Michelsena; telefonował właśnie. Służący natomiast oświadczył, że pana niema w domu. Siebert chciał się uśmiechnąć ironicznie, jednak na twarzy jego wypełzł tylko grymas.
Wyszedłszy, uczuł lekkie odurzenie. „Że też takie rzeczy mogą się komu przydarzyć! Że też nie można wcale polegać na policji!“ Instynktownie wrócił do swego mieszkania, a gdy zamknął za sobą drzwi, zawołał głośno, chociaż nikogo w pokoju nie było: „Czy wszyscy powarjowali? Obchodzą się z kimś tak, jakby rzeczywiście był już gotów. To jest poprostu wybryk!“ Opanowała go złość i począł przytupywać nogami; czynił to zresztą zawsze, gdy mu się nie udawały tranzakcje giełdowe.
Po tem wyładowaniu temperamentu przyszło głębokie przygnębienie. Przypomniał sobie, że Michelsen jest sierżantem w rezerwie. „To wpływa na charakter.
Człowiek wdaje się z takim, myśli, że ma do czynienia z inteligentnym człowiekiem, a to istny dzikus. Gdyby przynajmniej nie miał tylu świadków. Mógłbym był powiedzieć, że to wszystko nieprawda, lub że nie ja wyciągnąłem ciemną kulę bilardową, tylko on. Nie powinienem był się zgodzić“.
Przemyśliwał długo nad niepojętym brakiem przytomności umysłu, który spowodował jego zgodę na pojedynek. „A teraz żądają, abym się zabił; gdybym tego nie zrobił, rozgłosiliby wszystko. Nie, to być nie może“. Widział już, jak wszyscy przyjaciele go opuszczają gdzie się zjawi, odwracają się odeń znajomi; gdy wchodzi do salonu szepcą ze sobą damy i szafują kąśliwymi docinkami. „A więc być musi!... Nie wiedziałem, że kiedyś będę musiał powziąć taką decyzję. Ale jeśli nie chcę, by się stało inaczej... Poznaje się wciąż ludzi. Bawi ich to, że mnie wpędzają w grób... Śmieszne to... Formalnie poczyna się robić cicho dokoła mnie...“
Przystąpił do lustra i przypatrywał się sobie.
Uśmiechał się do siebie pełen rezygnacji. „Wrażenie wywrze to doskonałe, zwłaszcza wobec dam. Tak korrekt przecież nie każdy postępuje. Jutro pójdę do Lietzmannów. Ostatnio przy kotyljonie panna Wikcia pokpiwała ze mnie, gdyż powiedziałem coś naiwnego. Dziewczyna przekona się teraz, że nie jestem niewiniątko, lecz tragiczną postacią“.
Zastanawiał się, co ma począć trzeciego dnia (zdawało mu się, że zwyczajem ustanowiony jest termin trzydniowy). Może urządzić doskonałą ucztę, dla samego siebie? A że w tym wypadku nie potrzebowałby się troszczyć o następstwa dla żołądka, mógłby wreszcie zjeść tyle homara i wypić tyle szampana, ileby tylko wlazło! Sposobność była jedyna. A jednak wyrzekł się tego pomysłu. Los jego miał się spełnić w bardziej dystyngowany sposób. „To nie była piękna myśl. Nie będę pił alkoholu, lepiej mi do twarzy, gdym blady jak teraz“.
Wybrał odpowiedni krawat i wsiadł do dorożki, by przejechać się po mieście i pożegnać się ze światem. Fabryki na krańcach miasta nie imponowały mu więcej, natomiast wzruszało go tętniące na przedmieściach życie. Pomyślał o Michelsenie i wzruszył się również. Wieczorem, podczas premjery — obok niego miejsce Michelsena było puste... powiedział sobie, że zainteresowanie dla komedji na scenie jest właściwie dzieciństwem. W antraktach rozmawiał głosem cichym i przytłumionym; pytano go, czy jest cierpiący. O, to wkrótce minie“, odparł łagodnie. Potem w większem towarzystwie był w dancingu, a wreszcie, pełen podziwu dla siebie, legł w swem łóżku, stwierdzając, że jest dziś dziwnie czyste.
Przez cały dzień następny walczył z nudą. Wieczorem, gdy wszedł do salonu Lietzmannów, spostrzegł, że Michelsen wzdrygnął się. „Nie sądził, że przyjdę; nie uważał mnie za tak silnego“. Brand, Leopold Wiese i doktor Libbenow podali mu rękę, lecz czynili takie miny, jakby czemprędzej chcieli ręce swe uwolnić z uścisku. Siebert patrzył im w oczy łagodnie, a przenikliwie. Natknął się potem na wzrok Michelsena; przeciwnik jego natychmiast spuścił oczy. Kilkakrotnie zauważył Siebert, że Michelsen przysłuchuje się jego rozmowom; także i temu, co mówi do panny Wikci.
„Czy pomyślała już pani kiedy, że właściwie każdy człowiek jest inaczej usposobiony? I że wszyscy muszą umrzeć, i to każdy w innym czasie?“
„Pan jest naiwny!“, zauważyła młoda dziewczyna i poczęła się śmiać.
„Biedna, mała gąsko — pomyślał Siebert — Michelsen nie uważa mnie za naiwnego i nie śmieje się, on wie, jak tragiczną jest sytuacja“.
Również i pani Klara Fichte nie śmiała się. Odezwała się do Sieberta:
„Pan jest głęboki“.
Siebert usiadł obok niej. Liczyła trzydzieści lat i nie była łatwą do zdobycia. Siebert poczuł wkrótce, że jego interesująca bladość zatraca się, że twarz go pali. Mimo to pani Fichte była wciąż bardzo uprzejmą.
Potem — odurzony, nie winem, lecz panią Fichte — wygłosił mowę, w której użył zwrotu „Morituri te salutant“. Spojrzał przytem na panią Fichte, która wprawdzie nie znała łaciny, ale poufale się uśmiechnęła; gdy potem spojrzał na Michelsena, stwierdził, że ten niespokojnie się poruszył na krześle i wywrócił kieliszek z winem, stojący przed nim na stole.
Trzeci dzień nastał; „bądźcobądź najcięższy“, pomyślał Siebert wczesnym rankiem, leżąc w łóżku. „Stać się musi! Ale przedtem trzeba niejedno załatwić“. Pozostał w domu i spisał testament. Wtedy to na jaw wychodzi, kogo się naprawdę lubi. Poczuł nagle wielką życzliwość dla Michelsena. „Biedak, wczoraj miał kiepski wieczór“. Zapisał mu tuzin najnowszych krawatów. „Gdybym miał chorobę chroniczną i umarł dopiero po trzech miesiącach, nie mógłby ich więcej nosić. A że już dziś wieczorem... Wszystko ma swoje dobre strony“.
Po spisaniu testamentu zadał sobie pytanie: „Czy mam jeszcze co zjeść? Poco? Ale jeśli się jest głodny!“ Uświadomił sobie, że lepiej będzie, jeśli niejeden raz jeszcze zasiądzie do smacznej kolacji. „Jako zdrowy człowiek pójść poprostu do djabła — ależ to nonsens! Nie mam zresztą talentu na bohatera. A zresztą: czy mój rewolwer też strzela? Jeśli się chce popróbować tego tu w mieście, idzie się do kozy. A jeśli rewolwer wystrzeli, jakże łatwo można się na całe życie unieszczęśliwić! Wczoraj był stary Lietzmann bardzo uprzejmy, a figlarne zachowanie się Wikci jest może tylko drożeniem się... Gdy się ma takie widoki, trzeba być głupcem... A zresztą: gdybym był to na serjo planował, musiałbym się był więcej lękać. Znam się przecież. Tamci przecież naprawdę nie mogą się spodziewać, aby... Sprawiłoby to zresztą Michelsenowi wielką przykrość. Ma on więcej strachu niż ja! To pewne. Ale mu to nie zaszkodzi“.
Postanowił więc nastraszyć Michelsena jeszcze bardziej, a to w ten sposób, iż upozoruje swą śmierć, zniknie bez śladu. Z wielką radością spakował swój kufer. Gdy był tem zajęty otrzymał bilet od pani Klary Fichte, że oczekuje go u siebie. „Spieszy się jej — pomyślał i mnie też śpieszno“. Wsiadając do dorożki zobaczył Michelsena, krążącego w pobliżu domu; gdy uszczęśliwiony wracał od pani Fichte, ujrzał wciąż jeszcze wydreptującego kilkadziesiąt kroków tam i z powrotem Michelsena. „Widocznie czeka, aż usłyszy strzał“, pomyślał Siebert, bądź co bądź przykro tknięty. „Że też można być tak krwiożerczym!“ Kazał służącemu, by kufer odniósł tylnemi schodami, a sam opuścił dom bocznem wyjściem. W przedziale wagonu rozkoszował się myślą, jak świetnie udał mu się figiel. „Na razie będą mnie wspominali jak romantycznego bohatera; panna Wikcia rzewnie nademną zapłacze. Klara, mam wrażenie, pozostawi przy sobie, że mnie dziś wieczorem widziała żywego. Gdy wrócę, będę z wszystkich kpił i to będzie wielce efektowne; a kto mi wyjazd weźmie za złe i powie, że właściwie powinienem być trupem, temu parsknę w twarz słowami: końby się śmiał!“ I z wielką satysfakcją pomyślał: „Biedny, poczciwy Michelsen“.
Fałszywy wstyd powstrzymywał Michelsena, by zaraz pierwszego dnia oświadczyć swemu przeciwnikowi, iż wolałby go widzieć żywego, niż na łożu śmierci. Nie chciał zdradzać swej uczuciowości, przejawiać większej troski niż jego ofiara. Pełen zakłopotania unikał spotkania z Siebertem i spodziewał się: „Będzie przecież miał sam dość rozumu!“
Całkiem pewne to nie było... Oczekiwanie i wątpliwości tak wzburzyły Michelsena, iż raziło go drugiego dnia, że Siebert u Lietzmannów zdołał sobie wszystkich — przedewszystkiem zaś panią Klarę — pozyskać. Sukces Sieberta drażnił go; z lubością myślał: „Oto jutro ten człowiek musi popełnić samobójstwo“, a jednak mnożące się oznaki, iż je faktycznie zamierza dokonać, przerażały go. Trzeciego dnia uczuł Michelsen dolegliwości żołądkowe, był niezdolny do zajmowania się swymi interesami, nie poszedł do sklepu i wciąż prowadził ze sobą rozmowy, kończące się stale zwrotem: „Jaki to bezwzględny człowiek!“ Gdy ofiara jego uczuwała doń coraz większą sympatję i zapisywała mu w testamencie krawaty, uczuwał Michelsen coraz większą nienawiść ku Siebertowi, życzył mu, by wpadł pod automobil i nie mógł więcej popełnić samobójstwa.
Przez cały dzień uczuwał potrzebę odwiedzania miejsc, w których spodziewał się zastać Sieberta, zastać go jeszcze szczęśliwie przy życiu. Zastawał natomiast Branda, albo Leopolda Wiese, albo doktora Libbenowa. Wycofywał się wtedy pospiesznie, stwierdzając, że i oni również starają się wymigać. Bowiem żaden z czterech, którzy początkowo traktowali Sieberta, jakby trędowatego, nie znosił obecnie towarzystwa żadnego z świadków fatalnego zajścia.
Wreszcie dowiedział się Michelsen, że Siebert bawi w domu. Od tej pory nie opuszczał ani na chwilę posterunku na ulicy przed domem Sieberta. Trawiła go chętka, by wezwać policję; każde bicie dzwonów, każdy dzwonek tramwajowy każde głośniejsze odezwanie się przerażało go: oho, stało się... Widział Sieberta leżącego pod maską, przepojoną chloroformem, lub zwisającego z powały. Wyobrażał sobie, oto zgryzł kawałek dynamitu i nie ma więcej głowy na tułowiu.
O tej porze Siebert bawił u pani Klary Fichte...
Późno w nocy odważył się wreszcie Michelsen podejść do mieszkania Sieberta i zadzwonić. Nikt nie otwierał... Michelsen stał przeszło pół godziny; co pięć minut dzwonił. Siebert nie mógł więcej tego słyszeć... Nie żył... Michelsen schodził ze schodów drżący i blady...
Wałęsał się, póki lokale nocne były otwarte. Trzy razy był u Bolsa; pomyślał: „Oto ten słynny popęd zbrodniarza, iż wraca stale na miejsce popełnienia zbrodni“.
Gdy wreszcie wrócił do domu, uczuł, że żarówka lampki elektrycznej, którą właśnie chciał zapalić, jest gorąca. Michelsen cofnął rękę. Zadrżał na całem ciele. Wokół było ciemno. Zdało mu się, że tuż u jego stóp, leży ktoś. Siebert! W mieszkaniu Michelsena popełnił samobójstwo! Drżącą dłoń zbliżył Michelsen do żarówki: była zimna... Zaświecił: podłoga była pusta...
„Bezczelny! — pomyślał — teraz ja przez niego zwarjuję“...
