a następnie do 17 roku życia młodzież winna być objęta systemem nauczania dokształcającego, Sejm Ustawodawczy przyjął wprawdzie zasadę obowiązkowej nauki w szkolnictwie powszechnym, ale sprawę czasu i zakresu jej realizacji pozostawił do uregulowania w odrębnych ustawach. W rezultacie — jak już wspomniano — dominowały w Polsce, szczególnie na wsi, szkoły powszechne niżej zorganizowane, jedno — i dwuklasowe, z 1 lub 2 nauczycielami, nie realizujące programów szkół siedmioklasowych. U chwalona przez sejm zasada bezpłatności nauczania obowiązywała w praktyce tylko na szczeblu szkoły powszechnej.
Odrębne zagadnienie stanowiło szkolnictw, o dla mniejszości narodowych. Konstytucja marcowa z 1921 r. zapewniała im, jak wszystkim innym, „prawo zachowania swej narodowości i pielęgnowania swojej mowy i właściwości narodowych” (art. 109), jak również zakładania i prowadzenia szkół z własnym językiem wykładowym (art. 110). Potwierdziła to później ustawa z 1924 r. o szkolnictwie dla mniejszości narodowych. Jednakże mniejszość ukraińska, a zwłaszcza białoruska były zbyt biedne, by mogły zakładać i utrzymywać na większą skalę szkołę z własnych środków, a znana nam już polityka władz polskich bynajmniej temu nie sprzyjała. Były więc w dużej mierze skazane na szkoły utrzymywane przez państwo. Tymczasem w tej dziedzinie zarówno wspomniana ustawa, jak i szykany miejscowej administracji polskiej stawiały mniejszościom przeszkody często wręcz nie do pokonania. W miejsce szkół z językiem wykładowym ukraińskim czy białoruskim wprowadzono tzw. szkoły dwujęzyczne (utrakwistyczne), polsko-ukraińskie (lub białoruskie), służące w gruncie rzeczy stopniowej polonizacji mniejszości narodowych. Rezultat tej polityki był taki, że przed I wojną światową, za czasów zaboru austriackiego, Ukraińcy mieli 3362 szkół ze swoim językiem wykładowym, natomiast w 1930/31 r. szkół takich było 139 i 2974 szkół „utrakwistycznych”. Białorusini (których liczba przekraczała 1 mln) mieli w tymże roku tylko 1 (prywatną) szkołę z własnym językiem wykładowym oraz 37 szkół utrakwistycznych. Jedynie mniejszość niemiecka, silna ekonomicznie i organizacyjnie, agresywnie popierana na arenie międzynarodowej przez kolejne rządy Niemiec, potrafiła zapewnić sobie stosunkowo silne, dostateczne zaplecze własnych szkół (por. tab. 8).
W Polsce międzywojennej ważnym szczeblem do awansu socjalnego i kulturalnego było ukończenie szkoły średniej (gimnazjum), dające zarazem uprawnienia do podjęcia studiów wyższych, a także do skróconej służby wojskowej w szkołach podchorążych. Ale szkoły średnie miały w dużej mierze charakter elitarny. Wynikało to przede wszystkim z ich małej liczby i rozmieszczenia, przeważnie w większych lub średnich miastach. Liczba szkół średnich w latach 1922 — 1939 nie ulegała większym wahaniom i mieściła, się na ogół w granicach 760 — 790; liczba ich uczniów wykazywała tendecję malejącą, zwłaszcza
