10
|
rozdział
dziesiąty |
Z rozległej problematyki rozwoju oświaty i kultury w dwudziestoleciu międzywojennym mowa będzie w rozważaniach poniższych, zgodnie z charakterem tej książki, o niektórych zjawiskach, których oddziaływanie na masy w szczególnym stopniu wpływało na kształtowanie ich postaw i świadomości politycznej. Z tego punktu widzenia na uwagę zasługuje to wszystko, w czego odbiorze partycypowały maksymalnie liczne i różnorodne warstwy i środowiska społeczne, a więc przede wszystkim szkoła, prasa, radio, czytelnictwo książki itp.
Oczywiście rozwój, nośność i wpływ wszystkich tych czynników pozostawały w ścisłym związku i zależności od rozwoju szeroko rozumianej infrastruktury społeczno-gospodarczej i organizacyjno-technicznej kraju, poczynając od postępów jego industrializacji i urbanizacji, a kończąc na sprawności systemów komunikacji wewnętrznej. Były to bowiem niezbędne przesłanki, bez których spełnienia trudno było myśleć o przekształceniu charakteru kultury narodowej, dotychczas przeważnie izolowanej w mniej lub więcej zamkniętych kręgach kulturowych, głównie inteligenckich, w kulturę naprawdę narodową, w kulturę masową. Zdaniem A. Kłoskowskiej, właśnie w latach międzywojennych (ale raczej dopiero w drugiej połowie) społeczeństwo polskie przekroczyło „pierwszy próg umasowienia” kultury. Umożliwił to fakt, że zbiegły się wówczas wspomniane wyżej przesłanki natury materialnej i technicznej z przesłankami natury politycznej, to znaczy oczywiście przede wszystkim z odzyskaniem przez Polskę niepodległego bytu państwowego. Był to bodziec o zasadniczym znaczeniu dla rozwoju i umasowienia kultury narodowej, m.in. przez to, że wyzwalał tłumioną częste pod zaborczymi rządami walkę poglądów i postaw — niezbędny warunek wszelkiego postępu. „Niepodległość Polski — pisał o tym S. Żółkiewski —
