Strona:Wybór poezyj- z dołączeniem kilku pism prozą oraz listów.djvu/500

mówcą, chronologiem, politykiem, wojownikiem, sędzią i prawodawcą. Takim więc będąc historyk, o tak poważnych interesach traktując, do tak niezmiernéj ludu mnogości rzecz mając, winien takim stylem pisać, jakiego po nim sama rzeczy ważność i okazałość wymaga, to jest gładkim, wspaniałym, płynnym i poważnym. A jako materya w rękodziełach im jest kosztowniejsza, tym delikatniejszéj potrzebuje dłoni, tak w opisywaniu, im okazalszą pióro przedsiębierze robotę, tym ją gładziéj i misterniéj wypracować powinno.
 Przełożywszy, Miłościwy Panie, jakie sądziłem być potrzebne pisma, oraz czego potrzeba w ich ułożeniu, rozporządzeniu i ozdobie, winienem przełożyć, jakim sposobem to pracowite dzieło rozpoczęte być może. Żądanie i wola W. K. M. w zebraniu potrzebnych materyałów tak były skuteczne, iż prócz ksiąg drukowanych i różnych zdatnych manuskryptów, w bibliotece publicznéj Załuskich znajdujących się, przychodzą hojnie do biblioteki nadwornéj W. K. M. z różnych stron wyszukane od życzliwych sług rękopisma. Zamysł W. K. M. w wysłaniu kilku zdatnych osób do licznych klasztorów mniszych, do bibliotek po jezuitach pozostałych, do publicznych i prywatnych nawet archiwów, na wyszukanie pism podobnych, pomnoży zapewne liczbę materyj historycznych.
 Mając tak hojne, a spodziewając się hojniejszych jeszcze plonów, naznaczony do pisania historyi powinien miéć dom na to osobny, gdzieby wygodnie i sam mieszkał i kancelaryą sobie na ułożenie papierów założył i kilku subalternów do pomocy chował. Kancelarya jego, z pięciu najmniéj osób, od niego samego wybranych i dependujących, złożona być musi, to jest dwóch rejestrantów, dwóch kopistów i jednego archiwisty, któryby razem nad kopistami miał przełożeństwo. Do archiwisty należéć będzie chować pod strażą i wydawać wszystkie potrzebne dokumenta rejestrantom i kopistom; tenże ma dozierać kopistów, aby wyraźnie i wiernie przepisywali, oraz ich przepisy z oryginałami znosić dla uniknienia omyłek. Często się albowiem zdarzają takie papiery, które dla starożytności swojéj ledwo będąc czytelne, muszą być, dla umniejszenia pracy rejestrantom i samemu historykowi, na czysto przekopiowane.
 Rejestranci należeć mają do ułożenia porządnego zebranych już materyałów i one nakształt rejestru, czyli, jak nazywamy, repertoryum uszykować. Ci podzielą miedzy sobą materyą pisania na cztery epoki królów w Polsce panujących. Pierwsza ma zawierać panowanie, Piastów, aż do Władysława Jagiełły; druga — Jagiellończyków, do śmierci Zygmunta Augusta; trzecia — dzieje narodowe, począwszy od Henryka, aż do końca panowania Wazów; czwarta od abdykacyi Jana Kazimierza do czasów W. K. M. To