graficzne, etnograficzne, ekonomiczne i społeczno-psychologiczne ma bardzo długą historię, sięgającą czasów starożytnej Grecji.
Wiedza o związkach pomiędzy działalnością polityczną człowieka a przestrzenią geograficzną, która go otacza, stanowiła zawsze ważny element analiz politycznych, w których starano się wskazać na wpływ, jaki wywiera na rozwój państwa jego otoczenie fizyczne oraz jak zapobiegać zagrożeniom i wykorzystywać możliwości generowane przez położenie. W dobie kształtowania się nowożytnej nauki wiedza ta zaczęła uzyskiwać stopniową autonomię i zaczęto określać ją jako geografię polityczną lub geopolitykę.
Termin „geopolityka” wszedł do obiegu za sprawą szwedzkiego prawnika Rudolfa Kjellena (1864-1922), który chciał nadać jej charakter nauki o państwie pojmowanym jako zjawisko przestrzenne, geograficzne[1]. Problemem związanym z geopolityką jako dyscypliną badawczą wkrótce stało się to, iż Rudolf Kjellen, a także pozostali twórcy geopolityki, tacy jak np. Halford Mackinder czy też Karl Haushofer, będąc osocami zaangażowanymi politycznie, starali się nadać swoim rozważaniom dotyczącym związków przestrzeni i polityki charakter wiedzy naukowej; ich prace miały odkrywać obiektywne prawa i zależności występujące pomiędzy przestrzenią a prowadzoną na niej działalnością polityczną. W swojej klasycznej postaci geopolityka miała być nauką o zależności wewnętrznej i zewnętrznej polityki danego narodu od właściwości przyrodniczych terytorium, na którym ten naród mieszka. Starano się powiązać czynniki geograficzne (terytorium, położenie geograficzne, granice, gleby, surowce naturalne) z realizacją polityki państwa, walką o władzę, o przestrzeń terytorialną, o zasoby naturalne, o kontrolę nad szlakami transportowymi. Podstawą geopolityki, jako nauki, stało się przekonanie, że zjawiska polityczne można wyjaśnić czynnikami fizycznogeograficznymi. To jednak nie determinizm geograficzny ani darwinizm społeczny, które leżały u podstaw klasycznej myśli geopolitycznej, stały się powodem zakwestionowania naukowości geopolityki, ale przede wszystkim jej związki z ekspansjonistyczną polityką europejskich mocarstw na przełomie XIX i XX w. Szczególnie złą sławę uzyskała niemiecka szkoła geopolityki Karla Haushofera, wykorzystywana w nazistowskiej propagandzie wojennej. Powiązanie geopolityki z ekspansjonistyczną polityką III Rzeszy spowodowało, iż została ona powszechnie uznana za pseudonaukę uzasadniającą politykę agresji i na długi czas zepchnięto ją na margines dyskursu akademickiego.
Dopiero w ostatnich dekadach XX w. geopolityka powróciła w krąg zainteresowań badawczych i obecnie można dostrzec wyraźny jej renesans. Przemiany
- ↑ A. Wolff-Poweśka, Doktryna geopolityki w Niemczech, Poznań 1979, s. 112.
