Ta wielowymiarowość geopolityki została wymuszona przez fakt, iż koncentracja na tradycyjnych, geograficznych elementach analizy, takich jak: terytorium, położenie geograficzne, klimat, surowce naturalne, ludność (jego liczebność i struktura), specyfika granic, nie pozwoliłaby na budowę wartościowych analiz politycznych. Dlatego też nawiązując do tzw. geografii humanistycznej, większą wagę przypisano czynnikowi ludzkiemu oraz takim kwestiom, jak religia, ideologia, opinia publiczna, mass media, kultura, język, komunikacja, handel, gospodarka, psychologia, struktura społeczna, moralność itp. Elementy te powiązano z tradycyjnymi obszarami badań geopolitycznych, uzyskując dzięki temu bogatszy obraz świata. Uwzględnienie „współczynnika humanistycznego”, uznanie, iż „pasywne” elementy geopolityczne są wykorzystywane przez dysponujących podmiotowością aktorów politycznych, prowadzących politykę i „wytwarzających” przestrzeń działań politycznych, spowodowało, iż współczesna geopolityka ostatecznie zerwała z determinizmem geograficznym i absolutyzowaniem czynników naturalnych na rzecz podkreślania dynamicznego, procesowego charakteru zjawisk i procesów geopolitycznych. Zwrócono uwagę na fakt, iż znaczenie przypisywane przestrzeni, w której przebiegają procesy polityczne, może uleć przewartościowaniu poprzez działalność człowieka, odkrycia złóż energetycznych, ekonomiczne sukcesy, psychologię mas i znaleźć się w centrum uwagi[1]. W rozważaniach geopolitycznych większy nacisk położono na pojęcia „polityka” niż przedrostek „geo”, uznając, że niezależnie od faktu, iż czynnik geograficzny jest stale obecny jako element wpływający na procesy polityczne, to nie może być on samodzielnym przedmiotem rozważań, gdyż wybory i procesy polityczne zależą także od innych czynników, takich jak ideologia, religia, kultura, technologia itp.[2]. Ponadto część badaczy zajmujących się problemem geopolityki zaczęła zwracać uwagę na fakt, iż w nowym spojrzeniu na geopolitykę trzeba zakwestionować istnienie „obiektywnej” wiedzy o ludzkiej przestrzeni. Przestrzeń geopolityczna, która nas otacza, jest w rozmaity sposób postrzegana w zależności od poznającego podmiotu. W tym sensie nie jest ona „dana”, ale wytwarzana przez podmioty społeczne jednostki czy też grupy[3]. Ocena miejsca i roli danego państwa w globalnym systemie jest funkcją lokalizacji geograficznej, pozycji uznanej przez pozostałych uczestników stosunków międzynarodowych, jak również wyobrażeniowych preferencji obywateli danego państwa[4].
- ↑ Przestrzeń i polityka…, s. 111.
- ↑ C. Jean, op. cit., s. 42.
- ↑ Por. New geopolitics, (w:) Dictionary of geopolitics, ed. J. O'Loughlin, Londyn 1994, s. 174.
- ↑ D. Newman, Geopolitics renaissant: territory, sovereignty and the world political map, (w:) Boundaries, territory, postmodernity, ed. D. Newman, Londyn 2002, s. 4.
