du przeciwko Rosji bolszewickiej niż odwrotnie[1]. Realia II wojny światowej całkowicie zniweczyły oczekiwania Haushofera, a największą jego porażką był atak Niemiec na ZSRR w 1941 r., którego Haushofer nie mógł zaakceptować. W 1941 r. jego sytuację skomplikowała dodatkowo ucieczka Rudolfa Hessa do Anglii. W 1942 r. Haushofer wycofa się z aktywności politycznej i resztę życia spędził w Monachium. W 1945 r. SS zamordowało syna Haushofera, Albrechta. W marcu 1946 r. Haushofer wraz ze swoją żoną popełnił samobójstwo, a w liście pożegnalnym napisał, że nie życzy sobie pogrzebu ani państwowego, ani kościelnego; chce zostać pochowany w anonimowym grobie tak, aby jego nazwisko pozostało całkowicie zapomniane. Po wojnie Trybunał Norymberski oczyścił Haushofera ze stawianych mu zarzutów inspiratora polityki nazistowskich Niemiec.
Bezpośrednie związki Haushofera z nazistowskimi politykami i ideologami mocno zważyły na ocenie nie tylko haushoferowskiej wersji geopolityki, ale całej geopolityki jako nauki. Wyraźne powiązanie geopolityki z konkretną polityką zaszkodziło rozwojowi tej dyscypliny. Geopolityczne koncepcje niemieckich uczonych, wykorzystywane w okresie III Rzeszy do usprawiedliwiania polityki nazistowskich Niemiec, przyczyniły się także do upowszechnienia się złej sławy geopolityki jako pseudonaukowych rozważań, mających na celu jedynie usprawiedliwienie agresywnych poczynań wielkich mocarstw. Współzależność czynników geograficznych i działalności człowieka, w więc również polityki stosunków międzynarodowych, stała się dla niemieckich geopolityków źródłem wielu nadużyć i manipulacji. Niemiecka doktryna geopolityczna poprzez treść głoszonych poglądów i przekonanie, iż tendencje rozwojowe i ekspansja polityczna są zdeterminowane geograficznie, stała się elementem wykorzystywanym w nazistowskiej propagandzie politycznej, dla której była szczególnie atrakcyjna, gdyż usprawiedliwiała polityczne ambicje nazistowskiego państwa. Terminologia geopolityczna i pojęcia przez nią stworzone, takie jak „przestrzeń życiowa”, „wielka przestrzeń”, stały się elementem nazistowskiej propagandy, angażując przy tym autorytet geopolityki do podejmowanych przez III Rzesze prób ukształtowania Europy wedle zasad „nowego porządku”.
Pierwsza połowa XX w. stanowiła „klasyczny” okres w rozwoju myśli geopolitycznej. Kształtowała się ona wówczas w szczególnym okresie historii świata, w którym mocarstwa europejskie weszły w fazę szybkiego wzrostu swojej potęgi, związanego z rewolucją przemysłową i postępującymi procesami uprzemysłowienia; tym samym doszło do zaciętej rywalizacji pomiędzy „sta-
- ↑ C. Jean, op. cit., s. 72.
