KNIAZIOWIE. XXI Podniesienie możnego senatorskiego domu Radziwiłłów do godności książąt święte- go państwa Rzymskiego, „z Bożej łaski", było basłem, dla potężniejszych z pomiędzy knin- ziów, do przyjęcia, celem wyróżnienia się od reszty, Polskiej nazwy książąt, którę tłó- macząc na język Ruski używano nie „kniaż" ale „kniaże" „kniażati it.d.". Skutkiem te- go ubozsi kniaziowie, którzy pozostali przy dawnym tytule kniaziów, z czasem utonęli w tłumie szlachty; zamożniejsi z nich przeszli do rzędu maguntów już nie kniaziów, ale „książąt. Tytuł ten przyjęły w końcu XVI-go wieku wszystkie wielkie rody; tak pisali się Czartoryacy, Mecisławscy, Ostrogscy, Słucoy, Zasławacy, Zbarażecy it.d. Na sejmie Lnbelekim 1569 r. kniaziowie ostatecznie zrównani zostali z resztą szlachty, przyczem otrzymnli zapewnienio, że stan kniaziowski nie jest niższym od sta- nu panów, ale jemu równy i do zajmowania urzędów senatorskich równe daje prawo *). Rzeczpospolita nie broniła im używania tytułu kniaziów, zastrzegając jednak, aby to nie uwłaczało równości szlacheckiej 2). Tak więc wywyższenie się zamożniejszych rodziu z pomiędzy kniąziów i zrównanie wszystkich ze szlachtą, było przyczyną, że upadek kniąziow coraz się zwiększał Na po- czątku XVII-go wieku większa część kuinziów zaniechała używanin tytułu, poprzestając un nazwisku. Mniemanie że tytuł kninzia jest niższym od książęcego, w obec wyróżnienia się magnatów, nabywało coraz większego uznania, wskutek czego Masalacy uzyekali 1772 przyznanie tytułu nie kniaziów, ale książąt *), n w ostutnich zaś czasach Puzynowie uzyskali w Austryi przyznanie tytułu kniaziów, nie książąt. *) Twierdzenie Bartoszewicza, że na Litwie i Rusi kniaż nie koniecznie znaczył księ cia, ale także po prostu pana, wielkiego pana i że wskutek tego do kninziów przystępo- wnły nowe rody, które choć nie kniaziowskiego pochodaenia, ale wyrabiające się, moż- niejsze,—niema najmniejszej podstawy; przytoczony przez niego przykład Mokosiejewi- czów, którzy niby przedzierżgnęli się w Zbarażskich, nie wytrzymuje krytyki *) Przeciwnie do ostatnich czasów na Litwie nikt, kto nim nie był od urodzenia, nie został kniąziem. Tytułem tym nie wolno było szafować ani królom ani stanom. Dopiero w ostatnich czasach, zu Stanisława-Augusta, przyznano kilku rodzinom tytuł książęcy. To samo miało miejsce i w Roseyi, gdzie pomijając Piotra Wielkiego, który za- twierdził tytuły książęce Menszykowowi, jako księciu S. P. Rzymskiego i Kantemirowi, jako hospodarowi Mołdawskiemu %, pierwszych książąt (po Rusku kniaziów), mianował dopicro cesarz Paweł *.
Kniaziowie osiedleni na obsarze ziem wielkiego księstwa Litewskiego od końca XIV-go wisku, mogą być podzieleni na cztery grupy 1. Kniąziowie pochodzenia Litewskiego, podrozdzieleni na: a) Potomków udzielnych książąt Ltewskich panujących do XIII-go wie- ku włącznie. Potomków Gedimina. 2. Kninziowie pochodzenia Ruskiego (tek zwnni Rurykowicze), podrozdzielsni nn: Potomków książąt Połocko-Witebskich Czernibowskich Smoleńskich Pitsko-Turowskich. 3. Kninziowie przybysze, podrozdzieleni na- Wychodźców z Moskwy od Tatarów i Czerkiesów. 4. Kniaziowie pochodzenia dotąd nie wykrytego, ale niewątpliwie podpadającego pod jedną z trzech powyższych grup.
)AJ. z. R.II 161—162 9 Bartoszonier, Kaiaż str. 23. 9 Vol. leg. VII655. 9 żychl. XIIIA. Kosiński I 616. 7 Bartoszewicz, Kniać 17—19. 7)Rodosł, II 995. 7Tamie.
