Strona:William Shakespeare - Burza.pdf/8

ją zupełnie wstąpienie na tron Marji Tudor (1553—1558), małżonki króla hiszpańskiego Filipa II, gorliwej katoliczki. Dopiero za następczyni jej, Elżbiety (1558—1603), udało się stworzyć definitywnie urzędowy kościół anglikański, który jednak, częściowo dzięki poprzednim procesom, miał od początku i ma aż do dzisiaj bardzo mgliste zarysy, z jednej strony granicząc bardzo blisko z katolicyzmem w oficjalnym kościele episkopalnym, t. zw. High Church (Kościół Wyższy), z drugiej rozpadając się na szereg sekt, noszących ogólną nazwę »Kościoła Niższego« (Low Church), o charakterze raczej stowarzyszeń religijnych, niż kościelnym. Do tej niejasności przyczynia się także i to, że walki religijne XVI wieku miały w Anglji inne podłoże, jak na kontynencie: podłoże poczucia narodowego. Wobec zamorskich odkryć, wobec bogatych bezpańskich przestrzeni do zdobycia, otwierały się po raz pierwszy od czasów państwa rzymskiego horyzonty imperjum. Dwa państwa mogły się o urzeczywistnienie tego ideału ubiegać wskutek swego geograficznego położenia: Hiszpania i Anglja. Toteż w ostrym kontraście do katolickiego nastroju Hiszpanji musiała się w Anglji wyłonić kwestja oderwania się od Rzymu, który całą swoją powagą popierał Hiszpanję.
 Poza walkę z papiestwem nie wyszła właściwie reformacja angielska; zato w samem społeczeństwie stała się jednym filarem więcej w gmachu narodowego poczucia, które nigdzie tak silnie — z wyjątkiem może Hiszpanji — nie charakteryzuje renesansu. Nie ma to poczucie narodowe imperjalistycznego charakteru, jak w późniejszych wiekach, XVIII i przedewszystkim XIX; ale czuć w całej literaturze elżbietańskiej, że to potężne uderzenie serca narodu reguluje wszystkie objawy życia i przemawia do całego świata słowami, niespotykanemi gdzieindziej w tych czasach: wrong or right, — my country — »czy to słuszne, czy nie, ojczyzna moja tego wymaga«. Liczne dramaty historyczne z dziejów Anglji — rodzaj rozpoczęty już przed Szekspirem, a przez niego dopro-