Strona:Wiktor Hugo - Katedra Notre-Dame w Paryżu T.I.djvu/304

300

nie, budownictwo było wielką księgą ludzkośc głównym wyrazem zewnętrznym człowieka na rozmaitych stopniach rozwoju, wyrazem czy to potęgi materjalnej, czy też inteligencji.
 Kiedy siła pamięci pierwszych ras ludzkich poczuła się przeciążoną, kiedy balast wspomnień rodzaju ludzkiego stał się tak ciężkim i bezładnym, że nagie i lotne słowo narażone było na niebezpieczeństwo uronienia go w drodze, wówczas zaczęto utrwalać te wspomnienia w sposób najtrwalszy, najwidoczniejszy, a zarazem najnaturalniejszy, poprostu na ziemi. Każdą tradycję, każde podanie przekazywano następnym pokoleniom w formie budowli.
 Pierwsze pomniki budownictwa były zwykłemi odłamami skał, „których nie tknęło żelazo“, jak powiada Mojżesz.
 Początki budownictwa podobne są do początków pisma: było ono najprzód alfabetem. Kładziono kamień i był on literą, a każda litera była hieroglifem, a na każdym hieroglifie spoczywała grupa myśli, jak kapitel na kolumnie. To tworzyły pierwotne plemiona wszędzie, jednocześnie i na całej powierzchni ziemi. Celtyckie „kamienie ustawione“ odnajdujemy w azjatyckiej Syberji i w pampasach Ameryki.
 Później zaczęto tworzyć wyrazy; kładziono